FYI.

This story is over 5 years old.

Muziek

Hoe het is om te clubben tijdens een burgeroorlog

“Belgrado werd gebombardeerd terwijl wij in een kelder op harde techno dansten. Als we dan toch in een kelder moesten schuilen, deden we dat liever op deze manier.”
Alwin Sinnema

Ook tijdens een oorlog gaat het leven door en moeten mensen een manier vinden om in erbarmelijke omstandigheden te overleven. Kunstenaar Bogomir Doringer (33) woont nu in Amsterdam, maar groeide op in Belgrado tijdens de Joegoslavische Burgeroorlog. Zijn jeugd is getekend door die oorlog en hij probeert met het project "I Dance Alone" te onderzoeken wat de dansvloer ons vertelt over de politieke en sociale situatie in een land, en de manier waarop mensen zich in collectief verband gedragen. Volgens hem verandert dansen in tijden van crisis vaak in iets politieks. Ik sprak hem over zijn jeugd en zijn project. THUMP: Hoi Bogomir, kun je me iets vertellen over je project?
Bogomir: Ik heb in verschillende landen clubculturen onderzocht. Dat doe ik door vanuit vogelperspectief naar de dansvloer te kijken en letterlijk te kijken hoe mensen bewegen. Mensen in Noord-Europese landen, zoals Nederland, hebben bijvoorbeeld de behoefte om te praten en te knuffelen. In São Paolo is het motto om te feesten: "when you feel pain, keep on dancing", omdat het leven in Brazilië nou eenmaal zwaar is voor veel mensen.

Advertentie

(Still uit het project I Dance Alone van Bogomir Doringer)

Hoe herinner jij je de oorlog in voormalig Joegoslavië?
De oorlog begon toen ik zes jaar oud was, en de rust was pas wedergekeerd toen ik achttien was. Het effect van de oorlog op mijn jeugd was enorm. Ik groeide op in Belgrado, destijds de hoofdstad van Joegoslavië. Belgrado was een relatief veilige stad tijdens de oorlog. Natuurlijk was de situatie niet ideaal: het ging slecht met de economie, we hadden geen water, elektriciteit, olie en dat soort dingen. We moesten in deze omstandigheden zien te overleven, maar als kind was het nou eenmaal de realiteit. Voor mijn ouders was het een hel, zij zagen geen enkel perspectief. Ik begon al vrij jong met clubben om aan de situatie te ontsnappen. Er was weinig controle vanuit de staat, dus ik kwam op jonge leeftijd gewoon binnen in clubs.

Hoe was clubben in die tijd?
Voor mijn generatie was clubben een vorm van protest. Er waren veel demonstraties op straat tegen het regime en de oorlog, dus er was een saamhorigheidsgevoel en collectief verzet. Dat protest zette zich ook voort in de club: de dansbewegingen waren extremer en agressiever. Natuurlijk waren sommige mensen het daar niet mee eens, die vonden dat we op straat tegen het regime moesten rebelleren. Toch was het voor jongeren een belangrijke manier om zich af te zetten tegen het regime. EXIT Festival begon bijvoorbeeld als verzet tegen het regime van de toenmalige president Milošević, honderd dagen lang waren er optredens en manifestaties. Met succes, want uiteindelijk verloor hij de verkiezingen en werd hij gearresteerd. Dansen werd voor ons gevoel iets politieks. Belgrado werd gebombardeerd terwijl wij in een kelder op harde techno dansten. Als we dan toch in een kelder moesten schuilen, deden we dat liever op deze manier.

Tijdens de Joegoslavische Burgeroorlog waren er spanningen tussen verschillende bevolkingsgroepen. Hoe stonden deze mensen samen op een dansvloer?
In Bosnië en Kroatië speelde dat iets meer dan in Servië, omdat er in Servië minder bevolkingsgroepen samenleefden. Maar als ik bijvoorbeeld kijk naar hoe er met homo's werd omgegaan – Servië is vrij homofoob – was dit geen punt en maakte niemand ergens een probleem van. Natuurlijk speelt het ook mee dat mensen compleet gedrogeerd waren. Drugs waren supergoedkoop. Het antwoord op de vraag waarom drugs zo goedkoop waren blijft tot op de dag van vandaag een mysterie. Er zijn complottheorieën dat de overheid de prijs van drugs expres laag hield om jongeren constant high te houden, want als er een groep was die de samenleving zou veranderen, dan waren dat jongeren.

Foto door: Alwin Sinnema

Wat voor soort feesten werden er in die tijd georganiseerd?
Feesten waren op de meest toffe en aparte plekken. De wet was in de tijd vrij soepel, dus je kon overal in principe een feest organiseren. Als je connecties bij de politie had kwam je ook ver. Als ik foto's van feesten uit die tijd terugkijk, ziet het er niet per se heel spectaculair uit, maar toen ik video's bekeek, zag ik dat de mensen erg intens dansten. De sfeer die er hing was onbeschrijfelijk. Hoe was het voor dj's in die tijd?
Dj's kwamen maar al te graag naar Belgrado, want ik weet dat sommige dj's het fijn vinden om ergens te draaien waar ze een toegevoegde waarde hebben. Vaak draaiden dj's ook langer dan ze in eerste instantie zouden doen. Bekende namen die ik me herinner zijn Carl Cox, Richie Hawtin, Jeff Mills, Adam Bayer, Laurent Garnier, DJ Hell en Luke Slater. Hoe reageerde jouw omgeving op het feit dat je wilde feesten tijdens de oorlog?
Als je veel ellende om je heen ziet, leef je alsof elke dag je laatste dag is. Ik herinner me dat iedereen heel vriendschappelijk met elkaar omging toen er bombardementen waren. Er is tolerantie voor de ander. Kunst was een belangrijke uitlaatklep voor mensen, bioscopen en musea waren gratis en mensen gingen er tijdens de oorlog regelmatig heen. Voor mij zijn clubben en dansen ook een kunstvorm. Mijn ouders vonden het oké en hielden me niet tegen. Het was een absurde tijd, soms realiseer ik me nu pas wat er zich toen afspeelde. Bedankt dat je je verhaal met ons wilde delen.