Mijn schermtijd is gênant hoog. Ben ik verslaafd aan mijn telefoon?

In Vraag het VICE beantwoorden we, met de hulp van psychologen, experts en ervaringsdeskundigen, jullie levensvragen. Of die nu gaan over onbeantwoorde liefdes, irritante huisgenoten of het gevoel van verlammende onzekerheid dat je overvalt na een avondje zuipen. Wil je ook dat we je vraag beantwoorden? Stuur een e-mail naar djanlissa.pringels@vice.com.

Beste VICE,

Ik begin nu aan het derde jaar van mijn studie en ik merk dat ik er ontzettend tegenop zie Het vorige jaar heb ik ondanks het gebrek aan afleidingen maar op het nippertje gehaald. Mijn focus is namelijk helemaal weg, en ik heb een vaag vermoeden dat dit komt door mijn sociale media-gebruik. Ik vrees dat ik verslaafd ben.

Mijn schermtijd is gênant: ik denk dat ik per dag zo’n negen uur scroll op mijn telefoon. Meer dan de helft van de tijd is het niet boeiend wat ik zie. Ik weet hoe de kinderen heten van de zus van iemand met wie ik op de basisschool zat, ik bekijk de domste filmpjes op TikTok en op YouTube volg ik shoplogs van mensen wiens kledingsmaak ik niet eens boeiend vind. Soms zitten er wel fascinerende of interessante posts tussen, en dan beland ik vaak in een konijnenhol aan informatie. En als ik niet aan het scrollen ben, ben ik wel aan het appen. 

Het is hierdoor een gewoonte geworden om mijn telefoon erbij te halen. Dat doe ik de hele tijd: in het café, als iemand even niet tegen me praat, tijdens het kijken van een film, wanneer ik wacht op de trein en dus ook tijdens mijn lessen. Als ik ‘s avonds niets te doen heb, zit ik vaak gewoon met mijn telefoon op de bank totdat het bedtijd is. En dan ga ik met mijn telefoon in bed liggen. 

Ik hou mijn hoofd constant bezig met flitsende beelden en posts. En als ik dan moet studeren, merk ik dat ik me niet meer kan concentreren op één ding. Elke vijf minuten scroll ik dan even. Het is sterker dan mezelf, en dat zie je dus terug in mijn resultaten. Ik weet niet eens of het me gaat lukken om dit jaar af te studeren. 

Eerlijk gezegd heb ik, vooral sinds vorig jaar, het gevoel dat het voornaamste deel van mijn leven zich online afspeelt. Ik heb al van alles geprobeerd, waaronder het instellen van een maximale schermtijd – maar dat schakel ik dan gewoon uit. Ik heb mijn telefoon ook eens een dag in de keuken laten liggen, maar toen ging ik dus de hele tijd daar zitten. Het gebeurt wel eens dat ik mijn telefoon een tijd lang vergeet, maar alleen als ik een heel leuke avond heb.

Denk je dat ik verslaafd ben? En hoe kan ik afkicken zonder dat ik volledig telefoonloos door het leven moet? 

Groetjes,

M.

Hoi M.,

Uit een onderzoek uit 2019 blijkt dat een hoop jongeren worstelen met soortgelijke problemen. Zo gaven zes op de tien jongeren aan dat ze regelmatig een dwang voelen om hun telefoon te bekijken. Meer dan de helft van de jongeren vindt dat ze te vaak op hun telefoon kijken en een derde vreest zelfs dat ze verslaafd zijn aan hun telefoon. En die angst die je voelt wanneer je batterij leeg is en je volledig onbereikbaar bent? Daar is zelfs een term voor, namelijk ‘nomofobie’.

In je brief komen een hoop verschillende zaken terug: je afhankelijkheid van je telefoon, het feit dat je je studie eigenlijk niet meer ziet zitten en de vaststelling dat het leven zich voor jouw gevoel vooral virtueel afspeelt. Met al die dingen moeten we rekening houden om je vraag goed te beantwoorden. 

Nathaly de Wind, preventiewerker bij Verslavingszorg Noord Nederland en al tien jaar werkzaam in de verslavingszorg, komt jouw probleem geregeld tegen. Volgens haar worden we steeds afhankelijker van onze telefoon, voor praktische dingen als het plannen van een busreis en het organiseren van je schoolwerk, maar ook voor daten. Daarom is het vanzelfsprekend dat steeds meer mensen vinden dat ze te veel tijd spenderen op hun mobiel. 

Wat De Wind belangrijk vindt om te benadrukken is dat de wereld steeds verandert. Het is dus ook logisch dat we nu meer gebruik maken van onze telefoon dan pakweg tien jaar geleden. Een toename van je telefoongebruik hoeft dus niet per se alarmerend te zijn. 

In jouw geval gaat De Wind er niet meteen vanuit dat je echt verslaafd bent, al kan zoiets niet op basis van een brief vastgesteld worden. “Verslaving is een ziekte,” vertelt ze. “Het betekent dat je fysiek en/of psychisch afhankelijk bent van een gewoonte of een middel. Voelt dat zo bij jou? Kun je wel slapen? Eet je nog goed? Voel je je ook nog wel blij? Bij veel mensen met verslavingsproblemen zijn dit de dingen die niet lekker lopen en in zulke gevallen is het goed om hulp te zoeken bij een hulpverlener.” 

De Wind legt uit dat je bij bijvoorbeeld een alcoholverslaving fysiek onwel kan worden als je even niet drinkt. Maar bij een verslaving aan je telefoon is het heel moeilijk in te schatten wanneer je er te veel mee bezig bent. “Instagram, bijvoorbeeld, is een heel levendig platform. Als je influencer bent kan je ontzettend veel tijd steken in het creëren van content, en dat maakt het ook lastig om je telefoon weg te leggen. Is dat dan ook een probleem?”  

De Wind ziet dwangmatig telefoongebruik vaak bij mensen die vereenzaamd zijn, en die op die manier een leegte in hun leven willen vullen. Hun telefoongebruik is dan geen oorzaak van het probleem, maar een symptoom. Oeverloos scrollen is een uitvlucht. “Je ziet dit vaak bij ouders die door hun beginnend ouderschap hun vrienden minder zien,” vertelt ze. “Of je ziet het bij jonge scholieren die zich eenzaam voelen, of die een vervelende thuissituatie hebben en troost zoeken online. Je ziet het ook vaak bij mensen die op het autismespectrum zitten. Voor hen kan het internet een fijne wereld zijn om je in op te sluiten. Ook mensen met ADHD vinden die prikkels en de snelheid van het internet vaak heel fijn.” 

Het kan problematisch zijn als jij of je omgeving te lijden heeft onder je telefoongebruik. Maar dat hoeft nog niet automatisch te betekenen dat je verslaafd bent. Het wel duidelijk dat er iets met je aan de hand is. Je kan je moeilijk concentreren op je studie, het lukt je niet om je aandacht erbij te houden op een film en je geeft aan dat je baalt van het feit dat je soms een hele avond aan het scrollen bent en niet iets anders hebt gedaan. Je schrijft dat je vreest dat de wereld zich vooral online afspeelt.

“Sowieso gebruiken we onze telefoon alsmaar vaker, maar door corona is onze schermtijd nog meer toegenomen,” vertelt De Wind. “We hebben allemaal een beeld van hoe onze studententijd eruit zou moeten zien, maar die tijd waarin we een bruisend sociaal leven hadden, is stopgezet.,” vertelt De Wind. “De online wereld, waar je wel gemakkelijk in contact komt met andere mensen, is dan een goed alternatief hiervoor geworden.” 

Volgens De Wind zijn jongeren door corona ook steeds eenzamer, en is het gemakkelijk om comfort te vinden in de levendige online wereld. “Er is minder balans tussen de tijd die we steken in onze telefoon en de tijd die we steken in de ‘echte’ wereld.”

Omdat je zelf aangeeft dat je wel wegblijft van je telefoon wanneer je een leuke avond hebt, zit daar volgens De Wind de oplossing in. Ga naar buiten, spreek af met vrienden, ga naar de film of neem een abonnement op je lokale karaokebar. “Je hoeft niet telefoonloos door het leven te gaan – dat is anno 2021 erg moeilijk – maar investeer in jezelf en doe leuke dingen. De focus op je studie komt daarna misschien wel weer terug,” vult de Wind aan.

Er zijn een paar trucjes die je kan toepassen om je schermtijd ook op een luie bankhangdag te verminderen. “Koop bijvoorbeeld een wekker, zodat je telefoon niet naast je bed hoeft te liggen,” vertelt ze. Of kijk even of je bepaalde dingen die je normaal gezien online doet, weer offline kan doen. Ga winkelen in je lokale boekenwinkel, in de plaats van dat je ze online bestelt. Als je een film kijkt, doe even alsof je in de bioscoop zit en zet je telefoon een uurtje uit. En bovenal: neem je tijd voor al die zaken. Dan heb je meteen ook minder tijd om oeverloos te scrollen.” 

Volgens De Wind ben je al goed bezig. “Verandering gaat in fases. In eerste instantie zie je niet dat er een probleem is. Vervolgens ga je daar over nadenken, dan ga je aftasten bij je omgeving of ze dit probleem herkennen en daarna kom je in actie. Je wilt het probleem aanpakken. Dat is al erg goed,” vertelt De Wind. 

Heb je toch hulp nodig? Je kan bijvoorbeeld terecht bij Verslavingszorg Noord Nederland, waar ze hulpverleningstrajecten bieden, maar ook vrijblijvende oriënterende gesprekken.