We ontmoeten de levende godinnen van Nepal

Living goddess Samita Bajracharya playing the sarod. All photos by the author

De 12 jaar oude levende godin Samita Bajracharya beantwoordt geen vragen. Dat doet haar moeder voor haar. “Ik denk dat ze wel een deel van haar jeugd mist,” vertelt Shoba Bajracharya terwijl ze de offers verzamelt die bezoekers brachten. “Ze kan niet met haar vrienden spelen, of ander dingen doen die kinderen normaalgesproken doen. Maar ik vind het wel fijn dat mijn dochter een Kumari is. Ik voel me trots.”

Het is een traditie in het boeddhisme en hindoeïsme om prepuberale meisjes uit het Nepalese Kathmandu te selecteren om een levende godin — ofwel Kumari te worden. Tenminste, totdat ze vlak voor hun eerste menstruatie vervangen worden. Een officiële vertegenwoordiger van de twee religies kiest ze uit. De criteria om Kumari te worden zijn als volgt: “ze moet een nek gevormd als de schelp van een zeeslak hebben, een lichaam als een bodhiboom, en ze moet dapper zijn als een leeuw.”

Er zijn tientallen Kumari in Kathmandu. De meesten daarvan gaan gewoon naar school en hebben een relatief normaal leven. Maar de belangrijkste Kumari leven compleet geïsoleerd van de samenleving en mogen alleen naar buiten voor religieuze festiviteiten. Samita is de Kumari van Patan: de op een na meest vereerde levende godin van heel Nepal.

“Ik ben bijna klaar met mijn Kumari-periode,” fluistert ze. “Daar ben ik blij om. Ik kan dan weer naar school en gewoon een normaal leven leiden.”

In de tussentijd moet ze nog wel in haar rol van godin blijven. Met tegenzin gehoorzaamt ze het verzoek van haar moeder om bij het raam te gaan zitten zodat de toeristen foto’s kunnen maken van deze unieke religieuze trekpleister.

Current Royal Kumari Matina Shakya at the Indra Jatra parade

De belangrijkste levende godin is de 8 jaar oude Matina Shakya, de koninklijke Kumari van Kathmandu die in een paleis middenin de stad woont. Daar zegent ze regelmatig leden van het koningshuis, regeringsambtenaren en andere mensen die genoeg connecties hebben om de 8-jarige in haar vergulde troon te mogen bezoeken.

“Ze is de bron waar de staat kracht uit put,” legt haar vader Prathap Man Shakya uit. “De Kumari-traditie is uniek. Het is een eer dat het volk in Nepal mijn dochter vereert. Op veel plekken vereren ze een afbeelding van god, wij vereren een levende god.”

Het religieuze feest Indra Jatra is een van de zeldzame momenten waarop de koninklijke Kumari uit haar paleis mag. Ze wordt dan door de hele stad gedragen, een ritueel dat Matina al sinds haar 3e uitvoert.

“Mensen hebben kritiek op het feit dat mijn dochter aan huis gekluisterd is, maar ze weten niet dat de hele Kumari-traditie ook veranderd is. Ze is nu voorzien van allerlei gemakken, waaronder onderwijs,” benadrukt Prathap. Hij verwijst naar de veranderingen die in de jaren 90 zijn doorgevoerd nadat de koninklijke Kumari, Rushmila Shakya, haar memoires had uitgebracht onder de titel From Goddess to Mortal.

In het boek werd het gebrek aan opleiding tijdens het geïsoleerde leven van een Kumari beschreven, en hoe moeilijk het is om na Kumari te zijn geweest weer een normaal leven op te bouwen. Het zorgde voor veel commentaar op de traditie.

“Toen ik Kumari was, had ik maar een uur per week les. En als er bezoek kwam, werd de les gestopt en moest ik op mijn troon gaan zitten,” vertelt Rushmila. “Achteraf had ik erg veel problemen en toen ik 12 was moest ik naar groep twee, samen met mijn 6-jarige zusje.

Former Kumari Rashmila Shakya, who wrote the book From Goddess to Mortal

Rushmila is de enige voormalige Kumari die alsnog een hoge opleiding heeft gevolgd. Ze haalde onlangs haar masterdiploma. Nu is ze 31 en werkt als IT-technicus, maar ze wil benadrukken hoe moeilijk het is om weer een normaal leven te leiden. Zeker door de mythes over wat er gebeurt met levende godinnen als ze weer sterfelijk worden. Een van die mythes is dat een man die een voormalige Kumari trouwt snel na de bruiloft zal overlijden. “Daarom besloot ik ook het boek te schrijven. Er zijn zoveel misvattingen over de Kumari-traditie,” vertelt Rushmila.

Nadat From Goddess to Mortal uitkwam, verplichtte de Nepalese regering dat de Kumari drie uur per week les moeten krijgen. Ook werd gezorgd voor een maandelijkse toelage van 3000 roepie (ongeveer 23 euro) voor scholing van voormalige koninklijke Kumari, en werd een totaalbedrag van 50.000 roepie (ongeveer 382 euro) gedoneerd voor de kosten van hun bruiloften.

Maar ondanks deze maatregelen zijn de critici nog steeds van mening dat de traditie jonge meisjes dwingt om hun jeugd op te geven. In 2005 diende mensenrechtenadvocaat Pundevi Maharjan een zaak in bij het hooggerechtshof, waarin ze verklaarde dat de Kumari het slachtoffer van uitbuiting zijn. De zaak berustte op het feit dat de religieuze traditie verschillende nationale en internationale verdragen overtrad, waaronder VN-verdragen, namelijk de Convention on the Rights of a Child en de Convention of the Elimination of all Forms of Discrimination Against Women (CEDAW). Nepal is zelfs een van de landen die het tweede verdrag ondertekende, en tijdens de dertigste bijeenkomst van het CEDAW comité in 2004 werd gepleit om dit soort discriminerende gebruiken uit te roeien.

Pundevi vertelt: “Ik probeerde niet om de traditie te verbieden, ik wilde hem alleen aanpassen. Het is een conflict tussen culturele en individuele rechten, ik wilde die twee in balans brengen.”

Ondanks al haar inspanningen besloot het gerechtshof in 2008 dat traditie niet gezien kan worden als kinderarbeid, en dat de Kumari niet beperkt worden in hun vrijheid. Er werd gezegd dat het welzijn van het kind de verantwoordelijkheid is van zowel de ouders als de gemeenschap.

Maar daar stopte het debat natuurlijk niet. Aan de ene kant zijn er mensen die de status quo willen behouden — “Onze religieuze tradities moeten blijven zoals ze zijn, ze prediken vrede en harmonie tussen alle levende wezens,” zei Hem Bahadur Karki, president van de Nepalese World Hindu Federation bijvoorbeeld — en aan de ander kant zijn er de mensen van de mensenrechtenorganisaties. “Sommigen zeggen dat een godin geen mensenrechten nodig heeft,” vertelt Rekha Shrestha Sharma, lid van de Nepalese Women Rehabilitation Centre (WOREC). “Maar als ze geen Kumari meer is, wordt ze weer gewoon een mens. Dus het behouden en beschermen van haar rechten is van groot belang.”

Kumari Samita Bajracharya

En hoewel Rekha hard strijdt voor de rechten van de Kumari, vraagt ze zich ook af of de discussie wel zo openlijk gevoerd moet worden. “De Kumari voelen zich allemaal heel sterk en speciaal, ook al is het maar voor een paar jaar,” zegt ze. “Als ze niet het idee hebben dat ze worden uitgebuit, is het dan wel zo’n groot probleem dat het gerechtshof zich ermee dient te bemoeien?”

Andere organisaties gaan dan weer zo ver dat ze beweren dat de traditie respect voor vrouwen afdwingt in een door mannen gedomineerde samenleving. “Kumari hebben een compleet andere jeugd. Maar ik denk ook dat er geen andere meisjes zijn die met zoveel respect worden behandeld als zij,” vertelt president Anjana Shakya van de Himalayan Human Rights Monitor. “Ouders en de gehele gemeenschap kunnen door middel van deze traditie leren hoe ze met vrouwen om dienen te gaan.”

Activiste Anjana is geboren in de Newari-gemeenschap – de inheemse bevolking van Nepals Kathmandu vallei – en bestudeert de traditie van de Kumari al vele jaren. “Er zijn bepaalde uren waarop de Kumari kunnen studeren, maar ze gaan niet naar school, de school komt naar hen toe,” vertelt ze. “Aan de andere kant zijn er wel kinderen uit de buurt die langskomen om tijd met ze door te brengen. Het is zeker een heel ander leerproces, maar ik denk niet dat ze geïsoleerd leven.”

Als ik vertel dat mensen bang zijn dat de Kumari een goede jeugd ontnomen wordt, geeft Anjana de westerse normen en waarden de schuld. “Ik ben het beu dat de westerse media ons vertellen wat we wel en niet moeten doen. Ze moeten ook eens naar ons luisteren en beseffen dat we zelf ook best kunnen beslissen wat we moeten doen.”

Ondanks dat ze een boek heeft geschreven waarin ze commentaar geeft op bepaalde aspecten van de traditie, is voormalig Kumari Rushmila aangedaan door de hele discussie. “Ik heb geen normale jeugd gehad,” vertelt ze. “Maar ik denk ook niet dat Kumari zomaar naar buiten moeten kunnen. Want wat zou anders het verschil zijn tussen een Kumari en een normaal kind?”

Meer over mensen die dingen aanbidden:

Santeria is de nieuwe lievelingsreligie van Cuba.

Bloedoffers op Sumba.