De allesomvattende gids voor de muziek van Madonna

Omdat haar enorme hoeveelheid liedjes nogal intimiderend kan zijn, hebben we een gestroomlijnde gids samengesteld. Zo kun je makkelijk navigeren door haar creatieve en baanbrekende carrière. Als je na het luisteren van deze nummers nog steeds denkt dat Madonna overschat is, denk dan aan deze woorden van Britney Spears: “Het spijt me, maar ik wil liever Madonna ontmoeten dan de president van Amerika,” schreef de popster in 2004. “Madonna was de eerste vrouwelijke popster die elk aspect van haar carrière onder controle had en volledig haar eigen imago creëerde – ongeacht hoeveel shit ze daarvoor kreeg.”

Deze playlist had langer kunnen zijn. Veel langer. Op haar eerste paar albums staan klassiekers als Borderline, Lucky Star, Material Girl en Like a Virgin. Dat laatste nummer wordt vaak aangehaald als haar allereerste schandaal, deels omdat ze in een trouwjurk over het podium kronkelde toen ze het zong op de MTV Video Music Awards van 1984. Maar ik heb Borderline altijd net zo suggestief gevonden, waarschijnlijk omdat mijn moeder erop bleef hameren dat de tekst “gewoon echt over klaarkomen gaat.” Of je het daarmee eens ben, moet je zelf maar weten.

Haar derde album, True Blue uit 1986, is een van de heerlijkste popalbums uit die tijd. Er staan iconische nummers op als Open Your Heart, Papa Don’t Preach en La Isla Bonita. Op dit punt in haar carrière stond Madonna nog bekend om een bepaalde soort parmantige, melodieuze popdeuntjes, maar ze begon haar grenzen al te verleggen.

Like a Prayer uit 1989 verblufte luisteraars met het titelnummer en het feministische Express Yourself. Ook ver daarna bleef Madonna popknallers uitbrengen: zie alleen al het refrein van Jump uit 2005. Maar op veel van de hoogtepunten uit haar carrière vanaf de jaren negentig dook ze dieper in de dance en elektronica. Een paar uitzonderingen zijn Secret, een heerlijke folky nummer van Bedtime Stories uit 1994; Beautiful Stranger, een psychedelische parel uit 1999 en het beklijvende Crave van Madame X, waarvoor ze samenwerkte met Swae Lee.

Playlist: Borderline / Lucky Star / Like a Virgin / Material Girl / Open Your Heart / Papa Don't Preach / La Isla Bonita / True Blue / Who's That Girl / Till Death Us Do Part / Like a Prayer / Express Yourself / Cherish / Secret / Beautiful Stranger / Jump / Crave

Het voelt nogal random om bepaalde nummers van Madonna onder het kopje ‘pop’ of ‘dance’ te scharen. Elke bruilofts-dj zal je vertellen dat iedereen losgaat op Like a Prayer, en Madonna heeft 46 nummer één-hits gescoord. Voordat ze in 1982 doorbrak met Holiday, was ze een vaste gast in de legendarische nachtclub Danceteria in New York. Daar haalde ze dj Mark Kamins over om Everybody te draaien – en later gaf ze er haar eerste optreden.

Maar goed, ik heb dertien liedjes uitgekozen die in het bijzonder schitteren op een dansvloer. Into the Groove uit 1985 voelt bijna als een manifest: “Only when I'm dancing can I feel this free,” zingt Madonna euforisch. Een paar jaar later leverden haar samenwerkingen met dj en producer Shep Pettibone in de vroege jaren negentig een paar house-bangers op. Je kent Vogue, maar Deeper and Deeper en Rescue Me zijn net zo opwindend.

Het titelnummer van Ray of Light uit 1998 is misschien meer dan twintig jaar oud, maar voelt nog steeds opvallend hard. En Hung Up uit 2005 is en blijft een meesterwerk. Wie anders dan Madonna zou het in haar hoofd halen om een knaller van een dancetrack rondom een sample van ABBA te bouwen, om vervolgens de Zweedse popsterren over te halen om toestemming te geven die te gebruiken – ook al stonden ze erom bekend dat ze extreem beschermend over hun muziek waren? Get Together, een andere favoriet op hetzelfde album, werd zelfs voor een Grammy genomineerd in de categorie Best Dance Recording.

In 2012 verscheen op MDNA het onderschatte EDM-nummer I’m Addicted. En Living for Love, van het rommelige maar soms magische Rebel Heart uit 2015, laat zien dat Madonna nog steeds een onvermoeibare passie heeft om mensen te laten dansen. Co-producent Diplo onthulde dat hij en Madonna maar liefst door twintig verschillende versies gingen, voordat ze uiteindelijk bij het dansbare eindresultaat belandden.

Afspeellijst: Everybody / Holiday / Into the Groove / Vogue / Rescue Me / Deeper and Deeper / Ray of Light / Music / Hung Up / Get Together / Celebration / I'm Addicted / Living for Love

Madonna staat vooral bekend om haar bangers, maar in 1995 had ze al genoeg superieure langzamere nummer verzameld om een ballad-compilatie uit te brengen, Something to Remember. You’ll See, een nummer dat speciaal voor dat album werd opgenomen, is zo stijlvol en dramatisch dat het door Susan Boyle werd gecoverd.

Hoewel Madonna nooit zo’n vocale krachtpatser was als Whitney Houston, demonstreerde ze al vroeg haar vermogen om een ballad te zingen. In Oh Father onderzoekt Madonna haar moeizame relatie met haar vader en in In This Life van het album Erotica uit 1992 rouwt ze om vrienden die aan aids overleden. “Have you ever watched your best friend die – what for?” zingt ze over haar voormalige huisgenoot Martin Burgoyne, die zes jaar daarvoor aan de ziekte was gestorven.

The Power of Good-Bye van het album Ray of Light is verbluffend en Nothing Fails van het album American Life uit 2003 is mogelijk de grootste hit die aan iedereens aandacht is ontsnapt. Als het gospelkoor in de climax van het nummer begint te zingen, krijg je geheid kippenvel. Fans houden ook van Joan of Arc van Rebel Heart, deels omdat de tekst zeer onthullend is. “Each time they write a hateful word, dragging my soul into the dirt, I wanna die,” waarmee zelfs zij bewijst dat ze gevoelig is voor kritiek.

Afspeellijst: Crazy for You / Live to Tell / Oh Father / Rain / In This Life / I'll Remember / Take a Bow / You'll See / The Power of Good-Bye / Nothing Fails / Miles Away / Joan of Arc / Ghosttown

Er zijn twee albums waarop Madonna veel inspiratie haalde uit r&b: Bedtime Stories uit 1994, waar samenwerkingen met TLC-producer Dallas Austin op staan, en Hard Candy uit 2008, waar ze samenwerkte met Pharrell Williams en Timbaland. Bedtime Stories is geen klassieker, maar Human Nature is een fantastische reactie op alle critici die haar veroordeelden om haar expliciete seksualiteit. “You punished my for telling you my fantasies/I’m breaking all the rules I didn’t make,” raast ze.

Hard Candy kan geen eersteklas Madonna-album genoemd worden; ze werkte samen met Timbaland nadat hij megahits had geproduceerd voor Nelly Furtado ( Promiscuous) en Justin Timberlake ( Cry Me a River), dus het voelde alsof ze een beetje achter de feiten aanliep. Toch is haar duet met Timberlake, 4 Minutes, een waardig hitje, en de gedurfde disco/housetrack She’s Not Me, geproduceerd in samenwerking met Pharrell, had door niemand anders dan Madonna gemaakt kunnen worden. I Don’t Give A, een electro-funknummer dat afkomstig is van het album MDNA uit 2012, bevat een briljante rap van Nicki Minaj en past ook goed in deze playlist. Ze schreef het nummer na haar scheiding van regisseur Guy Ritchie en de tekst biedt een blik op haar belachelijk hectische dagelijkse ritme als alleenstaande moeder.

Afspeellijst: Human Nature / Inside of Me / 4 Minutes / Candy Shop / She's Not Me / Give It 2 Me / I Do not Give A …

Door haar greatest hits-album The Immaculate Collection uit 1990 af te sluiten met het sensuele, poëtische triphop-juweeltje Justify My Love wilde Madonna duidelijk maken dat ze spannende, nieuwe dingen wilde proberen met haar muziek. En dat heeft ze ook gedaan: hoewel haar album Erotica uit 1992 relatief weinig verkocht (’slechts’ dubbel platinum in de VS) was het een verrassende mix van elektronica, hiphop, deephouse en r&b, en daarmee het meest interessante album wat ze ooit gemaakt heeft. Luister bijvoorbeeld naar het freaky break-upnummer Bye Bye Baby, en je hoort Madonna’s stem vervormd worden door een effect waardoor het net lijkt alsof ze iemand dumpt over voicemail. “You fucked it up,” vertelt ze hem vlak voordat ze ophangt.

Bedtime Story uit 1994, dat ze samen met Björk schreef, ging over “alle dingen die ik Madonna had horen willen zeggen, maar die ze nooit zei,” aldus Björk. Het moet op dat moment ook een uitzonderlijk vreemd nummer hebben geleken voor Madonna – maar achteraf gezien was het esoterische electronummer een eerste oefening voor het album Ray of Light. Frozen werd een wereldwijde monsterhit, maar Drowned World/Substitute for Love, een meer ambient popliedje waar Madonna de prijs van roem overpeinst, is minstens zo verleidelijk.

Na Ray of Light maakte Madonna nog twee albums ( Music in 2000 en American Life in 2003) met de Franse electro-producer Mirwais, waarmee ze ook weer samen heeft gewerkt aan Madame X. Deze albums bevatten wat van haar meest uitdagende en opwindende muziek: Do Not Tell Me is een country-popnummer met glitchy beats en poëtische teksten, en klinkt als geen enkel ander country- of popnummer dat ik ooit gehoord heb.

Madonna is het experimenteren nog niet verleerd. Op Bitch I’m Madonna, van de plaat Rebel Heart uit 2015, is een speels stukje muziek, geproduceerd door hitmaker Diplo en avant-popmuzikant SOPHIE. En Dark Ballet van haar nieuwste album, Madame X, begint als een onheilspellende pianoballad met een sample van Tsjajkovski. We sluiten de playlist af met Impressive Instant, een gek maar aanstekelijk nummer uit 2000, omdat het zoveel elementen samenvoegt die Madonna Madonna maken. “You’re the one I’ve been waiting for,” kirt ze over een trippy technobeat. “I don’t even know your name.” We weten hoe het voelt, Madonna.

Afspeellijst: Justify My Love / Erotica / Bye Bye Baby / Frozen / Bedtime Story / Drowned World / Substitute for Love / Do not Tell Me / What It Feels Like For a Girl / American Life / Hollywood / Die Another Day / Bitch I'm Madonna / Dark Ballet / Impressive Instant