Polen wordt steeds homofober, deze lhbt'ers werden openlijk gehaat

Toen afgelopen zomer Pride werd gevierd in de Poolse stad Białystok, werden de deelnemers bekogeld met vuurwerk en stenen. Sinds de rechtse partij Recht en Rechtvaardigheid, die openlijk anti-homo is, in 2015 aan de macht kwam, heeft de lhbt-gemeenschap het moeilijk. En nu deze partij volgens de peilingen 40 procent van de stemmen zal halen bij de verkiezingen van komende zondag, is het niet waarschijnlijk dat daar op korte termijn iets aan gaat veranderen.

Bij een persconferentie noemde partijleider Jarosław Kaczyński de lhbt- en “gender”-bewegingen een “bedreiging voor onze identiteit en onze natie.” De aartsbisschop van Krakau sprak van een “regenboogplaag.” Zo’n dertig regio’s in Polen hebben zichzelf uitgeroepen tot “lhbt-vrije zones”. De krant Gazeta Polska, die gelieerd is aan de overheid, kwam in het nieuws door anti-lhbt-stickers uit te delen, al werd dit hierna wel verboden door de Poolse rechtbank.

Toen er op 28 september ook in de stad Lublin een Pride-mars werd gelopen, werden tientallen extreemrechtse nationalisten gearresteerd door de oproerpolitie, omdat ze de deelnemers probeerden aan te vallen. Twee mensen werden gearresteerd toen men erachter kwam dat ze een zelfgemaakte bom bij zich hadden. Maciek Piasecki – een voormalige VICE-journalist die momenteel werkt voor de nieuwsdienst OKO.Press – werd aangevallen door een groep homofobische mensen, die blikjes frisdrank gooiden, hem in zijn gezicht sloegen en zijn telefoon vernielden. Bij de mars in Wrocław op 6 oktober werd een man gearresteerd, omdat hij met een mes zou hebben gezwaaid.

Ik vroeg lhbt’ers hoe het is om onder zulke omstandigheden te leven, en hoe ze tegen de komende verkiezingen aankijken.

Mirka is de leider van Campagne Tegen Homofobie (Kampania Przeciw Homofobii, KPH), een van de grootste lhbt-organisaties van Polen.

Ik denk dat de haat en agressie richting de lhbt-gemeenschap in oktober 2018 echt escaleerde, toen we het jaarlijkse evenement ‘Regenboog-vrijdag’ ( Tęczowy Piątek) wilden organiseren. We probeerden jonge mensen, ouders en onderwijzers aan te moedigen om te laten zien dat lhbt’ers welkom zijn op school. Anna Zalewska, de toenmalige minister van Onderwijs, besloot vervolgens persoonlijk scholen in Warschau te gaan inspecteren. Docenten en schoolhoofden werden geïntimideerd en kregen te horen dat het gevolgen zou hebben als ze ‘gepakt’ zouden worden met het organiseren van een Regenboog-vrijdag.

De haatcampagne is vooral het werk van de huidige regeringspartij, Recht en Rechtvaardigheid, die ook de nationale televisie volledig in zijn greep heeft. Bij Pride-evenementen staan nu meer mensen in uniform, en de politie bekeurt mensen die T-shirts dragen waarop een witte adelaar – het Poolse nationale embleem – gecombineerd wordt met regenboogkleuren.

Ongeveer drie maanden geleden wilde een vrouw bij ons vrijwilligen en begon ze ook op onze vergaderingen langs te komen. Op een gegeven moment kwamen we erachter dat ze alles opnam op haar telefoon, en tijdens een evenement zagen we dat ze een bril droeg met een kleine, ingebouwde camera. Toen we haar ernaar vroegen, zei ze dat ze het moeilijk vond om dingen te herinneren en alles vast wilde leggen. Uiteindelijk bleek ze gewoon voor de nationale televisie te werken. Nadat we erachter waren gekomen, stond ze al snel aan onze voordeur met een cameraploeg – waarschijnlijk om het werk af te maken. We weten niet wanneer het te zien zal zijn, maar we hebben al wel de teaser gezien. Het heet LHBT-invasie.

Steeds meer mensen bellen naar onze hulplijn. Ze voelen zich bedreigd, zeggen dat ze bang zijn en hebben te maken met haat. Het zijn vooral jonge mensen uit kleinere steden en dorpen, die uit huis zijn getrapt nadat hun ouders achter hun geaardheid kwamen en nergens meer naartoe kunnen. In Polen heb je geen plek om heen te gaan in zo’n situatie – je hebt alleen jezelf of je vrienden.

Agata is fotograaf en legt ze al tientallen jaren demonstraties vast. De mars in Lublin was de eerste waarbij ze fysiek werd aangevallen.

De Pride-evenementen in Warschau verlopen meestal vrij geweldloos, maar in de andere steden werd het afgelopen jaar veel haat gezaaid. Dat sloeg op een gegeven moment om in fysiek geweld. Op 20 juli was ik bij Białystok, waar toen de eerste Pride ooit werd gehouden, en daar waren allemaal hooligans en fascisten op afgekomen om ons in elkaar te slaan. Ze schreeuwden dat we moesten oprotten. Ik snap niet waarom de oppositiepartijen hier niks tegen doen.

In Lublin schoot ik foto’s voor OKO.Press. Ik zat in een lastige positie, want aan de ene kant moest ik gewoon mijn werk doen, maar aan de andere kant maak ik ook deel uit van de lhbt-gemeenschap. Toen ik arriveerde waren er ongeveer honderd tegendemonstranten, en je kon gelijk al zien dat ze wilden knokken. Ik zag een man die riep: “Geen agressie hier, flikkers, oprotten!” Toen ik een foto van hem probeerde te maken, gooide hij een blikje frisdrank naar mijn gezicht. De klap werd opgevangen door mijn camera, die tegen mijn voorhoofd beukte en me sneed. Ik weet niet wat er gebeurd zou zijn als mijn camera er niet tussen had gezeten, want er zat veel kracht achter zijn worp.

Tot voor kort voelde ik me relatief veilig in Warschau, en het blijft ook wel enigszins een toevluchtsoord. Maar sinds er een foto van mijn gezicht op het internet is verspreid – ook op rechtse sites – vraag ik me af wat er gebeurt als iemand me herkent.

Dominik Kuc stelde in 2018 een gids samen voor lhbt-vriendelijke scholen. Daar kreeg hij lof voor, maar ook haat. Sommige docenten en schooldirecteuren noemden het “niet-representatief” en bekritiseerden zijn onderzoek.

Ik heb de haatdragende taal en het geweld jegens lhbt’ers flink zien oplaaien tijdens de verkiezingscampagne. Recht en Rechtvaardigheid gebruikte vier jaar geleden vooral vluchtelingen als zondebok, maar nu hebben ze het echt op de lhbt-gemeenschap gemunt. Ik heb er nu voor het eerst ook iets van gemerkt in Warschau, maar ik geloof dat jonge mensen zich bewust zijn van het probleem en proberen om iets tegen zulke escalaties te doen.

Er zijn bijvoorbeeld steeds meer jonge mensen die aan de marsen meedoen. Ik ga zeker stemmen – ik wil dat er zoveel mogelijk lhbt-vriendelijke mensen in het parlement komen.

Adam en Patryk zijn al vier jaar een stel en organiseren lhbt-muziekevenementen, vooral in de grotere steden: Warschau, Krakau, Poznan en Gdynia. De grootste uitdaging waar ze mee te maken hebben is om goede beveiliging te regelen, aangezien die vaak niet blijken te begrijpen waar het feest om draait en waarom de jongens zulke kleurrijke outfits dragen.

Patryk: De regeringspartij heeft ons in de verkiezingscampagne gedehumaniseerd. Ze noemen mensen die niet heteroseksueel zijn het product van een “schadelijke ideologie.” Ik kan de verontwaardiging en demonstraties vanuit de lhbt-gemeenschap goed begrijpen, al ben ik persoonlijk wel redelijk immuun voor de bullshit die politici uitkramen. Ik ben mijn hele leven al als stront behandeld wegens mijn geaardheid. Ik moet elke dag homofobische reacties verwijderen, en als ik niet per se mijn huis uit hoef te gaan, doe ik dat ook niet. Ik voel me niet gewild in dit land.

Adam: Ik wil me eigenlijk niet te veel aantrekken van de politiek, maar ik moet haast wel, want zij trekken zich ook veel aan van mij. Steeds als er een aanval is, word ik daar woedend van, maar ook gemotiveerd om onze volgers aan te spreken en te benadrukken hoe belangrijk het is om te stemmen. Ik voel me over het algemeen niet veilig. We zijn allebei al bedreigd, zowel fysiek als verbaal, dus we hebben altijd pepperspray bij ons. We wonen in het centrum van Warschau, dus hier valt het nog relatief mee. Maar als we het ons zouden kunnen veroorloven, zouden we denk ik weggaan uit Polen.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE UK.