Shoeless stopt, volgend jaar kamperen op Small Matters

Gehuild werd er, toen Bas Engels en Kim Kuijpers vorige maand bekendmaakten aan hun team dat de aankomende editie van Shoeless Festival (zaterdag 4 en zondag 5 juni op Ruigoord) de allerlaatste zou worden. Bas: "We zaten met een man of twintig bij mij thuis, toen we de compilatie van de afgelopen negen jaar lieten zien en het nieuws vertelden. Daarna hebben we de video geüpload naar Facebook en met zijn allen tegelijk symbolisch op send geklikt." Ook daar kwam het nieuws als een schok. De laatste jaren was het feest, waar bezoekers hun schoenen uittrekken en zich uitdossen in alle kleuren, steevast uitverkocht. Maar Bas wil stoppen op het hoogtepunt: "Alleen zo kan de legende groeien." En er moest vroeg of laat toch een einde komen aan dat schoenloze, vindt hij. "Anders wordt het zo'n gimmick, en ik wil iets duurzamers bouwen." Daarom lanceert hij volgend jaar een nieuw festival: Small Matters. Hij hoopt dat mensen daar nog steeds de vrijheid zullen voelen om blootsvoets te komen, maar niet omdat het moet.

Bas Engels (29) is een echte neo-hippie: een geboren zakenman met een aanstekelijk idealisme. En workaholic bovendien. Ik schiet in de lach als hij op de dinsdagavond voor de allerlaatste Shoeless minstens twee uur te laat op blote voeten mijn huiskamer binnenstiefelt. Hij komt rechtstreeks van het festivalterrein en heeft zijn modderlaarzen uitgetrokken bij de deur. "Sorry dat ik er nu pas ben," zegt hij, "maar ik moet nog heel even wat regelen." Na vijf telefoontjes en minstens zoveel mailtjes heeft hij eindelijk de rust om zijn verhaal te vertellen. Het is trouwens de eerste keer in negen jaar dat hij namens Shoeless een groot interview geeft, zegt hij. Hij twijfelt nog even, voordat hij alles op tafel gooit: "Je gaat toch wel iets moois schrijven?"

Piet de Sportbus
Bas werd geboren in een gekraakte villa in Aerdenhout. Het was een woongemeenschap van twaalf man. Zijn vader had zowel een relatie met zijn moeder als met zijn tante. In de kelder had zijn pa een opnamestudio. Daar repeteerde naast zijn eigen punkband De Ultra's ook de legendarische new wave-groep van Bas' oom, de Minny Pops (die ooit nog in het voorprogramma van Joy Division stonden). "Mijn vader was een muziekfreak, een echte audiofiel. Op mijn elfde heeft hij me aangeraden om van mijn spaargeld een Quad versterker te kopen en twee handgemaakte Magnat speakers, die groter waren dan ikzelf. Geweldige aankoop, ik heb ze nog steeds." Bas werd omringd met allerlei muziekstijlen. Zijn vader produceerde ook al vroeg elektronische muziek. "Hij maakte zijn eigen beats met een Apple-computertje en een tape-recorder."

Ook drugs waren de jonge Bas niet vreemd, al zorgden zijn ouders wel dat hij er zo min mogelijk mee in aanraking kwam. "De enige keer die ik me echt nog kan herinneren, was toen ik mijn zakgeld kwam vragen op de woonboot van mijn pa en op een after van Dance Valley belandde (de relatie had geen stand gehouden, Bas groeide op bij zijn moeder)." Op die woonboot nam hij een paar jaar later ook zijn eerste pilletje, samen met zijn vriendin. Daarna volgde een periode van ontdekken en van feesten. "Ik ging in die tijd veel naar hardstyle-feesten. En terwijl mijn vrienden allemaal twintig waren en ik zestien, organiseerde ik toen al de bus naar Eindhoven of Heerenveen. Dan had ik Piet de Sportbus, een sportleraar in een oude NZH-bus die les gaf in achterstandswijken, geregeld om ons naar de Thialff te rijden. Arme Piet, zaten we daar in die bus met veertig van die hardstyle-types, moesten we op de terugweg elk half uur stoppen omdat er weer iemand moest pissen, en dat lukte dan steeds niet."

Een paar jaar later kwamen de eerste GZG-feesten. Een magische tijd. Bas, die meteen na het behalen van zijn VWO-diploma was gaan werken – eerst in een call-center, waar hij al snel leidinggevende werd, en later als vertegenwoordiger in Duitsland van een Nederlands vitaminemerk – behoorde tot de vaste crew. "Doordeweeks reed ik naar Duitsland om vitaminepillen te verkopen, in de weekenden racete ik terug om te feesten. We hielden raves onder bruggen en in loodsen. De jongens van GZG waren echt de eersten van onze generatie die alleen maar feesten op off-locaties gaven. Ze waren wat dat betreft toonaangevend." Het voelde in die tijd ook als één hechte familie. "We hadden zelfs onze eigen 'familieweekenden,' waarop we dagenlang kampeerden en doorfeestten met elkaar." Het ging er soms heftig aan toe. Zo heftig, dat de vriendengroep op een gegeven moment verscheurd raakte. "Doodzonde was dat. Veel mensen van het eerste uur voelden zich niet meer welkom op de GZG-feesten."

Onderschrift: GZG Wappie New Year

Ali van de döner
Een paar weken voor Wappie New Year 2007, het eerste GZG-Nieuwjaarsfeest waar veel van Bas' vrienden niet meer heen zouden gaan, ontstond het idee voor een eigen feestje. "Ik zat met Roel (Olivier Weiter, toentertijd van Bar 27) in de dönertent bij hem om de hoek. We baalden echt dat we op Nieuwjaarsdag niets zouden doen. Maar Ali, de Turkse baas van die dönerzaak, had achterin een zaaltje dat hij verhuurde voor bruiloften en partijen. We hebben hem toen gevraagd of we dat mochten huren voor 1 januari, en ja hoor. Het werd een geweldig feest. Iedereen was zo lief voor elkaar, Ali wist niet wat hij meemaakte. Op de after van het feest hebben we in kennelijke staat een brief geschreven aan Lieve Martine, waarin we vroegen of zij Ali in het zonnetje wilde zetten." Twee weken later stond er een filmploeg van Omroep Max op de stoep. "Die ouwe wist niet wat hem overkwam, hij was helemaal in tranen. Apetrots liet hij het hele pand zien – inclusief een waanzinnige kelder, die al jaren buiten gebruik was. Toen riep hij ook nog op tv: 'Deze jongens mogen altijd bij me aankloppen.' Roel en ik keken elkaar aan…"

De eerste Shoeless was er meteen eentje voor in de boeken. "Ik liep in die tijd altijd met twee vrienden van me, Partybas en Matthijs, zonder schoenen over festivals. Dat gaf een gevoel van vrijheid. Iedereen verklaarde ons altijd voor gek, dus wij hadden zoiets van: zodra wij een feestje geven, gaan de schoenen sowieso uit." Er was alleen één probleem die eerste avond. De jongens bij de jassen zaten aan de lsd. Dus aan het eind van de avond was de garderobe veranderd in een manshoge kluwe van jassen en schoenen. Bas: "Ik zal nooit vergeten hoe uiteindelijk mijn vriend Tom Laterveer met een microfoon één voor één de spullen moest omroepen: 'Een paar groene Adidas-schoenen… een blauwe spijkerjas… één zwarte Nike Air met witte streep.' Het duurde tot een uur 's middags voordat iedereen zijn spullen weer had." Maar dat deerde niet: de Shoeless daarna stond er een dikke rij voor de deur. Vanaf toen verspreidden de verhalen over de uitzinnige feesten zich als een lopend vuurtje door de Amsterdamse nacht.

Na een paar edities barstte Shoeless volledig uit zijn voegen. "We hadden al vanaf het begin het idee: we moeten het huiskamergevoel, dat gevoel van volledige vrijheid en vrienden onder elkaar, ook naar buiten brengen." Als eerste locatie voor Shoeless Open Air werd gekozen voor Het Rijk van de Keizer. Een locatie met binnen en buiten voor tweeduizend man, die ook al snel uitverkocht raakte. "Je moet je er ook weer niet teveel bij voorstellen," vertelt Bas. "De mainstage was gewoon zo'n lullig partytentje. En de dj's waren allemaal vrienden van ons. Roel heeft daar voor het eerst voor een groot publiek gespeeld. En Sander, een vriend van ons, heeft twaalf uur lang met de monitorspeaker in zijn hand gestaan. Telkens als er een climax was, draaide hij hem naar het publiek toe voor extra impact."

De marathonset van Acid Pauli
Het feest is de laatste jaren exponentieel gegroeid, maar de ons-kent-ons sfeer is altijd overeind gebleven. Dat komt doordat de line-up grotendeels uit dezelfde mensen is blijven bestaan. "Het is eigenlijk nog steeds een verzameling vrienden bij elkaar. Sommigen zijn niet eens professioneel dj, ze draaien al jaren nergens anders dan bij ons." Ook zijn er een paar vriendschappen bijgekomen uit het buitenland, te beginnen met Acid Pauli. Bas: "Ik was een paar jaar terug op Fusion, waar ik aan het einde van de week, na een heftige break-up met mijn toenmalige vriendin, bij de Bachstelzen-stage belandde in een van zijn marathonsets. Ik wist niet wat ik meemaakte. Het was zo trippend en emotioneel, ik ging helemaal stuk. Ik ben toen naar hem toegelopen en heb hem om zijn e-mailadres gevraagd." De eerstvolgende Shoeless kreeg Acid Pauli zijn eigen area in Het Rijk van de Keizer. "Niemand in Nederland had nog van hem gehoord. Iedereen vonden het maar raar dat een wildvreemde Duitser een set van veertien uur kwam draaien. Maar ik voelde dat zo, het moest gewoon gebeuren."

Dat was het begin van de hechte band met de Berlijnse scene rondom Acid Pauli en zijn tweede huiskamer, Bar 25 – later Katerholzig, tegenwoordig Katerblau. "Dankzij hem leerden we ook mensen als Mira, Jake the Rapper en NU kennen. Die kwamen na zijn verhalen over Shoeless ook allemaal draaien voor een vriendenprijs en zijn daarna steeds weer teruggekomen." Acid Pauli en NU, sindsdien onafscheidelijk, draaiden op Shoeless hun eerste back-to-back set. "Tegenwoordig staat NU voor twintig ruggen op exclusieve feesten in Los Angeles en het Mexicaanse Tulum. Zijn nieuwe album kreeg een lyrische review in de New York Times. Echt bizar hoe die hele hoek in zo'n korte tijd is ontploft."

Maar het is niet alleen dat specifieke geluid waar Shoeless in grossiert. Want hoewel de line-up nooit wordt gecommuniceerd – en daar verkopen ze ook dit jaar in totaal achtduizend kaarten op – is het aanbod veel breder dan de meesten beseffen. In de loop der jaren zijn uiteenlopende namen de revue gepasseerd. Amsterdamse techno-iconen als Steve Rachmad en San Proper hebben er meermaals gestaan (zij het met een disco-set), evenals afro-Hagenezen Radio Noet-Noet. Zelfs de Rotterdams nachtburgemeester annex dj Jules Deelder heeft nog eens een paar uur jazz gedraaid.

Mama Shoeless
Na de edities in het Rijk van de Keizer maakte Shoeless een flinke transformatie door. Dat was grotendeels te danken aan creatief directeur Kim Kuijpers. Onder haar bezielende leiding maakte Shoeless grote stappen op het vlak van performance-art, lichtkunst en andere uitingen. Bas: "Zij kwam er in eerste instantie bij als productieleider in 2013, maar al snel nam ze de creatieve leiding voor haar rekening. Zonder haar zouden we niet zijn waar we nu zijn. Als ik Papa Shoeless ben, is zij Mama Shoeless. Zij heeft het festival omgetoverd van een leuke gimmick tot een festival met een inhoudelijk sterke programmering in meerdere disciplines." Zelf ontwikkelde ze concepten als Sin Salida, Owari No Nai en Kojade en bood ze nieuwe performancecollectieven een podium op Shoeless, zoals Ninjin en Idiots Savants. Dit jaar kun je op Ruigoord ook installaties bekijken van lichtkunstenaars als Lights By Lucy en de notoire Lichtpiraten uit Berlijn. Bovendien gaat Het Nationale Ballet een voorstelling doen op het hoofdpodium.

En juist nu het zo goed gaat, hebben Bas en Kim besloten dat dit de allerlaatste Shoeless wordt. Dat heeft er vooral mee te maken dat er op Ruigoord niet gekampeerd mag worden. "Dat vind ik zo jammer aan de meeste Nederlandse festivals. Je mag maximaal tot twaalf uur doorgaan. Er is te weinig tijd, waardoor de ervaring vluchtig blijft." Voor volgend jaar heeft hij een nieuw terrein op het oog, waar wel de mogelijkheid bestaat om te kamperen en door te groeien. Veel wil hij er nog niet over zeggen, wel dat het festival Small Matters gaat heten. "Net als op Shoeless, is alles wat je ziet met liefde voor elk detail gemaakt, vandaar de naam. Ik vind het belangrijk dat iedereen die betrokken is bij een festival ook de ruimte krijgt om aandacht te stoppen in wat hij maakt of verkoopt."

Het is inmiddels twee uur 's nachts. Bas staat in de deuropening om zijn modderlaarzen weer aan te trekken. Het heeft ook te maken met serieuzer worden, zegt hij, dat Shoeless nu stopt. "We hebben met onze organisatie Alter Ego altijd feestjes met een bepaald thema. Op Confetteria blazen we de hele zaal vol met kilo's confetti. Op Alter Ego Night gaat iedereen verkleed als een ander deel van zichzelf en op Shoeless trekt iedereen zijn schoenen uit. Het zijn allemaal trucjes om mensen uit hun comfort zone te halen, ze te ontwapenen. Mensen voelen zich er vrijer door, er ontstaat een unieke sfeer. Je zult op Shoeless bijvoorbeeld nooit een vechtpartij zien, want niemand haalt het in zijn hoofd om ruzie te zoeken op zijn blote voeten. Maar het zijn wel allemaal hele specifieke concepten. En we zouden het juist zo vet vinden om die sfeer ook naar boven te halen, zonder dat het conceptuele de boventoon voert."

Het laatste Shoeless Festival vindt plaats op 4 en 5 juni op Ruigoord.

Aron Friedman liep tijdens het afnemen van dit interview ook op zijn sokken. Volg hem op Facebook.