Steeds meer vrouwen sluiten zich aan bij Mexicaanse drugskartels

“Ik begreep van jongs af aan al dat ik twee opties had: of je wordt een cabrona, of je wordt afgemaakt,” vertelt een vrouw in Tijuana, die vroeger bij een bende zat, aan onderzoekers.

“Het is niet alsof je zegt, ‘Oh, ik ga een crimineel worden’; je realiseert je gewoon dat je niet naïef door kan blijven gaan, dat je jezelf moet kunnen verdedigen en moet weten bij wie je hoort als je in leven wilt blijven. Van het een komt het ander, en dit is hoe je eindigt.”

Steeds meer vrouwen worden lid van Mexico’s kartels en criminele groepen, aldus een nieuw rapport van de International Crisis Group, waardoor de gewelddadige greep van de georganiseerde misdaad op de gemeenschappen van het land, nog meer wordt versterkt en jonge kinderen nog verder aan criminele werving worden blootgesteld.

Steeds grotere aantallen vrouwen sluiten zich aan bij het Sinaloakartel, Jalisco New Generation Cartel en Cartel del Sur, en vervullen daar verschillende rollen zoals autodieven, managers van drugsverkooppunten, toezichthouders, moordenaars en coördinators, aldus Angélica Ospina-Escobar, de auteur van het verslag. Harde cijfers zijn moeilijk vast te stellen, maar de schattingen in het verslag suggereren dat Mexicaanse criminele organisaties jaarlijks zo’n 7000 leden rekruteren, en dat vrouwen daar tussen de 5 en 8 procent van opmaken – tussen de 350 en 560 vrouwen per jaar.

Genderstereotypen die vrouwen minder verdacht maken van misdrijven dan mannen helpen ze om in menigtes en publieke omgevingen onopgemerkt te blijven, en minder aandacht te trekken van de politie en het leger die het offensief tegen Mexico’s georganiseerde misdaad aanvoeren, aldus het verslag. En ze komen meestal door hun problematische mannelijke partners of vanwege drugsgebruik voor het eerst in contact met de misdaadwereld, zegt Ospina-Escobar.

“De kans om grotere autonomie te krijgen, en in sommige gevallen ook macht uit te oefenen, is aanlokkelijk” voor vrouwen die in Mexico wonen, een land dat wordt geplaagd door geweld tegen vrouwen, armoede, en wijdverspreide ongelijkheid.

“Het is moeilijk om deze tweedeling van slachtoffer en dader aan te houden, omdat het leven zo ontzettend complex is, en wij ook,” vertelt Ospina-Escobar aan VICE News. “In het geval van vrouwen is hun betrokkenheid in criminele groepen een deel van de geweldscyclus die ze ervaren.”

Een van de voornaamste conclusies van het verslag was de groeiende rol van vrouwen bij geweld.

“Het geweld dat vrouwen gebruiken komt voort uit de dynamieken van de criminele groepen zelf. Nu moeten ze niet alleen moorden plegen, maar ze worden ook gevraagd om de lichamen op te ruimen, en dat is denk ik iets nieuws. Het verandert de aard van hun taken. Het is al moeilijk om iemand te doden, maar om diegene ook nog in stukken te hakken? Het heeft een diepe impact op hun mentale gezondheid, en aangezien deze meiden op hele jonge leeftijd worden gerekruteerd is de impact groter en de mogelijkheden omtrent reïntegratie ook complexer,” zegt Ospina-Escobar. 

Vaak zijn de redenen waarom vrouwen dingen in de georganiseerde misdaad gaan doen (zoals drugs dealen of moorden plegen voor geld) hetzelfde als voor mannen – zowel voor geld als voor zelfbeschikking en status. Maar de impact op de maatschappij is meestal anders, zeker in een regio waar vrouwen meestal het leeuwendeel van kinderverzorging op zich moeten nemen. Als moeders in de gevangenis belanden, is het waarschijnlijker dat hun kinderen daar ook terechtkomen, aldus het verslag. Ze gaan dan mogelijk de keuzes die hun moeders maken en de status die ze door het werken voor een kartel krijgen, nabootsen.

“Toen ik naar de gevangenis ging, was mijn jongste zoontje tien. Toen hij me kwam bezoeken had ik niks om aan hem te geven… We zagen andere families aan de tafels naast ons eten, en wij hadden niet eens een drankje. Op een dag kwam hij me dolblij bezoeken en liet hij me zien dat hij 15 dollar had om alles te kopen wat ik maar wilde. Ik begon te huilen en vroeg hem, ‘Wat heb je gedaan, zoon?’ Hij gaf me gewoon een knuffel en zei, ‘Wat ik moest doen om je hier een adequate maaltijd te bezorgen’... Toen wist ik dat hij als huurmoordenaar was begonnen te werken. Hij was 14 jaar oud,” vertelde een vrouw aan de onderzoekers.

De groeiende rol van vrouwen in de lagere rangen van georganiseerde misdaad is slecht nieuws voor Mexico's aanhoudende “drugsoorlog”, die, sinds hij in 2006 door de toenmalige president Felipe Calderon werd aangekondigd, meer dan 200.000 levens heeft gekost en tot 100.000 verdwijningen heeft geleid.

Iets waar het verslag niet echt diep op in is gegaan is het stijgende aantal vrouwen dat een leiderschapsrol heeft gehad in Mexico’s kartels of organisaties die daaraan verbonden zijn. 

In zowel het hedendaagse Mexico als in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw, toen de drugsbusiness tussen de VS en Mexico geboren werd, zijn er veel vrouwen geweest die aan de top van criminele organisaties hebben gestaan. Ze werden in een onderzoek van VICE News Las Patronas (de bazinnen) genoemd en worden ook besproken in een boek van de historicus Elaine Carey genaamd “Women Drug Traffickers.” Ze hebben rollen vervuld in het transport, de logistiek en het witwassen van geld. 

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE US.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.