Het einde van de wereld overleven met Oneohtrix Point Never

Lopatin praat snel, maar onbewogen. Het is alsof hij me iets ongelofelijk belangrijks vertelt, maar zijn eigen woorden hem tegelijkertijd vervelen. Hij zet de verschillende tijdperken voor me uiteen. Ecco, de eerste fase, is een periode vol evolutionaire onwetendheid. “We zijn eencellige organismen,” legt hij uit. In Harvest worden we de “heersers van de aarde, en leven we in harmonie met de natuur”. Uiteindelijk raakt het evenwicht verstoord, en nemen we meer dan we geven. Dat is Excess, het tijdperk van ons ongeremde industriële streven. “We blijven maar shit produceren, tot er uiteindelijk helemaal geen ruimte meer over is,” zegt Lopatin. Dat is Bondage. Daar stort alles in elkaar, en we beginnen weer van voor af aan bij Ecco. Als hij zegt dat we ons momenteel in de laatste dagen van het Excess bevinden, bedoelt hij dus eigenlijk dat dingen er – op kosmisch niveau – behoorlijk slecht voor staan.

Niemand heeft ooit gezegd dat de ondergang van de wereld niet kan plaatsvinden op een prachtige dag. Dus hier zitten we dan, zwetend op een dak in de warme lentezon, te praten over het einde der dingen. “Ik ben geboren in 1982 terwijl overal de meest gestoorde oorlogen plaatsvonden,” vertelt Lopatin. “De massamedia vertelden erover op een manier die helemaal nergens op sloeg. Ik kan me nog goed herinneren hoe beelden van de Golfoorlog, gefilmd met een nachtzichtcamera, op tv te zien waren. Het nieuws bracht het als een soort showspektakel. Dat laat zien hoe ver we verwijderd zijn van de realiteit. We beseffen niet wat de consequenties zijn van alles wat we doen.”

Hij laat een stilte vallen, terwijl hij met samengeknepen ogen tegen de zon in kijkt. “Ik heb nergens nog echt vertrouwen in,” zegt hij. Logisch dus, dat hij besloot zijn eigen verhaal te vertellen over het instorten van onze samenleving. Zijn ideeën zijn groot en fantasievol, maar worden tegelijkertijd verteld met een gigantische portie nonchalance. Je weet nooit zeker of het allemaal fictie is, of oprechte sociaalpolitieke waarnemingen. Maar volgens Lopatin doet dat er ook helemaal niet toe. “Er is geen echte waarheid, of zoiets,” zegt hij. “Alles is fantasie en sciencefiction.”

Als je zijn uitspraken zo hoort, lijkt hij misschien een doemdenker. Maar volgens Lopatin valt dat allemaal wel mee. Ondanks de vele interviews die hij vandaag moet zien te overleven, is het een mooie dag. Hij heeft voor het eerst in tijden een goede lunch gegeten, en zijn muziekcarrière bevindt zich momenteel op een commercieel hoogtepunt. In 2011 werd zijn muziek in een Best New Music-review van Pitchfork al beschreven als “een klein universum met z’n eigen vreemde logica,” maar na zijn succes van de afgelopen jaren voelt het alsof hij opnieuw doorbreekt. Hij stond in het voorprogramma van Nine Inch Nails en Soundgarden, bracht een ‘cybergrunge’-album uit en maakte de prijswinnende soundtrack voor Good Time, de nieuwe thriller van Josh en Benny Safdie. Hij was klaar voor iets groters dan hij ooit had geprobeerd, en dus maakte hij een album over het einde van de wereld.

Zo ontstond Age Of – een album dat bol staat van zijn kenmerkende, zware synthgeluid, maar desondanks relatief toegankelijk is voor zijn doen. Het is zonder twijfel zijn meest ambitieuze project tot nu toe, en hij durfde zijn gedachten volledig los te laten gaan in de nummers. In eerdere interviews rond de release noemde hij onder meer cybernetica-onderzoekers, obscure middeleeuwse instrumenten en postmoderne visuele kunstenaars als bronnen van inspiratie. In ons gesprek noemt hij er nog een paar: Pet Sounds, Nietzsche’s filosofie over de eeuwige terugkeer, de Japanse band Boredoms en Rick & Morty. Die laatste valt op in het rijtje van diepzinnige verwijzingen, maar nu ik erover nadenk, is het zo gek nog niet. Rick & Morty kan zonder twijfel worden gezien als een soort ‘Mijn eerste psychedelische ervaring’ van Fisher-Price. Bovendien laat Lopatin de meest oppervlakkige dingen wel vaker veranderen in buitenaardse meesterwerken. Zo maakte hij van televisiereclames uit de jaren tachtig een aantal sombere ambient-tracks.

Het apocalyptische verhaal dat hij in zijn hoofd heeft zitten, is niet direct terug te horen op het album. Het was James Blake, wie meehielp met de eindproductie, die iets tegen Lopatin zei in de trant van “hou je bek over die shit”. Toch zijn de overblijfselen van zijn ideeën nog voelbaar in de vele referenties die het album rijk is. Ik hoor stukjes die me doen denken aan ouderwetse volksmuziek, singer-songwriters uit de jaren zeventig, de dromerige sfeer van Tangerine Dream, hints naar 90’s IDM, r&b-ritmes, en genres uit de toekomst. Als een vorm van kunstmatige intelligentie ooit gevraagd zou worden om de muzikale geschiedenis van de mens samen te vatten in 42 minuten, zou het klinken als Age Of.

De omstandigheden waaronder dit nieuwe album tot stand kwam, kwamen voort uit het idee dat alle goede albums een bepaald mythisch productieproces hadden. Dus toen Lopatins creativiteit vorige zomer helemaal vastliep, besloot hij te doen wat zoveel producers en bands voor hem ook hadden gedaan. “Laten we een album maken in het bos,” zei hij. Dit idee bracht hem naar Western Massachusetts, niet ver van de plek waar hij opgroeide als zoon van twee Russische computerengineers.

Terug in Massachusetts, vlak bij de plek waar hij voor het eerst in aanraking kwam met elektronische muziek en loops, huurde hij een klein eivormig huisje. Hier probeerde hij in dezelfde mindset te raken als de Beach Boys, tijdens de productie van Pet Sounds. “Ik had mezelf voorgenomen dat dit de ultieme manier was om muziek te maken,” zegt Lopatin. “Ik wilde zijn zoals Brian Wilson. Een genie, die op hetzelfde moment verdwaald is. Niet echt weten wat je doet, maar tegelijkertijd naar de sterren reiken.”

En zo zat hij daar – in zijn vreemde, ronde huis – dagenlang na te denken. Boven zijn hoofd hing een kroonluchter, die hem “ieder moment zou kunnen doorboren en vermoorden”. Hij praatte met vrienden, terwijl geluiden op de achtergrond in loops herhaald werden. Hij ging op in de bizarre omgeving en de overweldigende natuur, om uiteindelijk een vreemd, misvormd en overweldigend album te kunnen creëren. De wereld is voor Lopatin veel om te behappen, en dus moet zijn kunst dat ook zijn.

Lopatin stelde een band samen om de Age Of-liveshows mee te kunnen doen, bestaande uit pianist Kelly Moran, drummer Eli Keszler en elektronica-genie Aaron David Ross. Onder de toepasselijke naam MYRIAD spelen ze de eerste paar shows. Niet alleen is MYRIAD (wat ‘ontelbaar’ betekent) een verwijzing naar de veelzijdigheid van zijn werk, ook is het een backroniem voor ‘My Record = Internet Addiction Disorder’. Het geeft je een antwoord op de vragen die ongetwijfeld opborrelen wanneer je de ambitieuze beschrijving van de shows leest. Het zou een “concertscape” zijn en “een allegorie voor de huidige onrust van een beschaving die uit balans is met haar omgeving”. Wat is het precies? En wat betekenen al die dingen? Het woord dat het samenvat is, uiteraard, MYRIAD.

Terwijl toeschouwers plaatsnemen in de donkere Park Avenue Armory in Manhattan, begint de show van Lopatin die ik later bijwoon. Een pieptoon klinkt uit de speakers en vult de zaal. In de ruimte staan grote plastic bakken, die doen denken aan containers voor chemisch afval. De bar is gevuld met fluorescerende Red Bull-cocktails. Surrealistische kunstwerken van Nate Boyce zweven, langzaam draaiend, boven ons hoofd. In het zachte licht is maar moeilijk te zien wat het zijn. Van de ene kant lijkt het een waterspuwer met een harp, van de andere kant een afschrikwekkend insect.

En dan moet de muziek nog beginnen. Wanneer de eerste tonen hoorbaar zijn, ga je volledig in het geluid op. De nummers van Age Of worden opnieuw geordend binnen hun originele structuur van tijdperken, maar nu worden ze door acht in plaats van twee handen gespeeld. De bandleden vormen een verbluffend schouwspel te midden van het hemelse kabaal, maar dan zie je ineens de groep dansers. Met cowboyhoeden op hun hoofd en uitdrukkingsloze gezichten slenteren de dansers over het podium tijdens een sombere uitvoering van de single Black Snow – een trage ballad vol apocalyptische energie. Lopatin had gelijk. Het voelt inderdaad als het einde van de wereld.

Ik zou oneindig door kunnen gaan over de verbijsterende ervaring. Maar laten we ook vooral het “quasilibretto” van de show, zoals Lopatin het noemt, niet vergeten. Deze zware documentaire wordt aan alle bezoekers meegegeven, inclusief een abstracte versie van het verhaal en een lijst van mensen die eraan meewerkten (wat er wel meer dan vijftig waren). Het is gek om Lopatin op zo’n grote schaal te zien werken – hij gaf hier in Manhattan drie shows in twee nachten, en werkte samen met een gigantisch team om deze mix tussen experimenteel theater en progressieve concertshows neer te kunnen zetten.

Het is indrukwekkend om te zien, zelfs als je het verhaal eromheen niet kent. En dat was precies zijn bedoeling. In zijn ideale wereld, vertelt Lopatin, zou iedereen begrijpen wat hij doet – het zou even puur zijn als mime, of een goede film. “Ik vind de schaal van dingen erg interessant,” vertelt hij als we op het dak zitten. “Ik wilde mezelf nooit zien als enkel een muzikant. Ik wilde de Tim Burton van de muziek zijn. Het is stom en beschamend dat je iets gewoon aan de ene persoon kunt uitleggen, maar de andere persoon je niet begrijpt. Ik zal nooit het idee hebben dat ik veel heb bereikt, tot ik dat probleem heb opgelost.”

Het is slechts een aantal jaar geleden dat Lopatin nog ineengedoken op de grond zat, gebukt over een berg elektronica in een kleine ruimte. Hij wist je mee te nemen in zijn fantastische wereld met niet meer dan het geluid. Hij creëerde post-kapitalistische nachtmerries, of, zoals een van zijn titels het noemt, Zones Without People.

Lopatin weet die werelden tot leven te brengen. Als een architect zit hij te midden van dit alles, terwijl hij trots en met een zachte glimlach uitkijkt over zijn creaties. “Het voelde alsof ik aan de drugs zat,” zegt hij wanneer we het over zijn show hebben. Nu ik zijn gezicht zie en zijn stem hoor, voelt zijn wereld minder mysterieus. De geluiden zijn begrijpelijker, menselijker – en dat is fijn. Als onze wereld inderdaad de ondergang tegemoet gaat, is het een geruststelling dat we ergens anders naartoe kunnen ontsnappen. Zelfs al is dat simpelweg de droom van een verveeld computerprogramma.

Luister hieronder naar ‘Age Of’ van Oneohtrix Point Never.

Volg Noisey op Facebook, Instagram en Twitter.