​Dr. Rat: de cultheld van een verloren generatie

FYI.

This story is over 5 years old.

Muziek

​Dr. Rat: de cultheld van een verloren generatie

"Alle punkers waren geobsedeerd door de dood, maar dit was een stom ongeluk. "

Graffiti in Nederland ontstond ongeveer op hetzelfde moment als in de VS. Het grootste verschil is dat het niet, zoals in New York, vooral met hiphop geassocieerd werd, maar met de punkscene. Het was een tijd van rebelse kleding, muziek, kunst (graffiti) en hevig drugsgebruik. Dit maakte van die periode een soort mijnenveld dat veel mensen niet hebben overleefd. Een van die mensen was Ivar Vičs: een pionier in de Nederlandse punk- en graffiti-scene, die de meeste mensen vooral kennen onder zijn pseudoniem Dr. Rat. Hij was een unieke verschijning en het product van een maffe tijd. Zijn werk hangt tijdens ADE in het Amsterdam Museum, voor de tentoonstelling Graffiti. New York meets the Dam. Zelf kan hij het verhaal niet vertellen, omdat hij op 21-jarige leeftijd overleed aan een overdosis. Om meer over deze cultfiguur te weten te komen en de tijdsgeest wat beter te begrijpen, sprak ik af met Louise Schiffmacher (toen nog Louise van Teylingen) die eind jaren zeventig als 15-jarige punker zijn vriendinnetje werd en met hem door de straten van Amsterdam raasde.

Advertentie

Hey! Hoezo wilde je eigenlijk per se hier bij Café Scheltema afspreken?

We zitten hier om de hoek van het oude NRC-gebouw. Hier gebeurde het allemaal.

Wat gebeurde er?

Het was in die tijd een kraakpand. Ik heb Ivar er voor het eerst heb ontmoet.

Maar voordat je hem ontmoette was je al een punkchick?

Ja, ik was denk ik veertien toen punk opkwam en ik voor het eerst een punkmagazine uit Engeland zag. Het was bij een vriendinnetje waar ik vaak over de vloer kwam. Dat kwam omdat mijn moeder een kunstenares was die zich bar weinig met mij en mijn zus bemoeide, en mijn vader was nog langer uit de picture. Hoe dan ook, bij haar zag ik dus een punkmagazine met de Sex Pistols op de cover, en ik werd toen helemaal weggeblazen. Ik had opeens mijn roeping gevonden.

Was je zo vroeg al op zoek naar een roeping?

Ik was een puber, en helemaal klaar met dat burgerlijke en truttige waar ik inzat. De mensen van mijn generatie zijn kinderen van ouders die de seksuele revolutie met beide handen aangrepen, en echt vooral met zichzelf bezig waren. Wij waren een vergeten generatie en daardoor voelden we ons als kind echt verloren. Ik was op zoek naar iets, en dat vond ik in punk. Het werd mijn missie om daar volledig in op te gaan. Ik las bij datzelfde vriendinnetje ook de Nieuwe Revue waar Henk Schiffmacher en Patricia Steur voor schreven. Die hadden een reportage gemaakt over ene Dr. Rat. Ik zag dat hij de stad vol schilderde met zijn tag met prachtige gotische letters en allemaal tekeningen maakte met bloed. Het was heel obscuur en dat paste perfect in mijn straatje.

Advertentie

Maar je kende hem toen nog niet?

Nee, dat kwam later, maar ik was helemaal in de ban van hem. De naam Dr. Rat had op mij een even magisch effect als de Sex Pistols. Ik keek naar hem op, was bang voor hem en stiekem al verliefd voordat ik hem überhaupt had ontmoet. Echt bizar. Maar hij was volledig ongrijpbaar, hij dwaalde woest taggend door de stad. Ik was zo geobsedeerd door hem dat ik op een gegeven moment zelfs een rat had, die ik overal mee naartoe nam.

Wanneer ontmoette je hem eindelijk?

Ik zat na een tijdje al aardig diep in het hele punk gebeuren. Het ging helemaal mis met mijn school, en ik had wiet ontdekt. Misschien ook al een beetje pep. Hoe dan ook, ik ontmoette op een gegeven moment ene Dr. Junk. Dat was ook zo'n type. Hij deed die blood art samen met Ivar. Hij haalde dan bloed uit zijn aderen met spuiten en dan ging Ivar ze als een pen gebruiken om mee te tekenen.

Even tussendoor: is dat waarom ze zichzelf dokter noemden?

Ja, en omdat Ivar ook overal een dokterstasje meenam met al zijn drugs erin. Dat was echt zijn dingetje.

Haha, wow. Ga verder.

Dr. Junk vroeg me op een avond om mee te gaan naar Dr. Rat. Ik hobbelde er natuurlijk meteen achteraan, naar de Paleisstraat hier om de hoek, en we hadden meteen een klik. Ivar ging op een gegeven moment weg uit dat kraakpand, en hij zei: "Ga mee, je hoort nu bij mij," en ik zei: okay.

En toen waren jullie samen?

Het is nooit echt aan- of uitgegaan. We hebben gewoon even samen bestaan. Het was eigenlijk een kinderlijke affaire. Hij heeft tegelijkertijd ook wat oudere vriendinnen gehad, maar dat vond ik niet erg. Dat begreep ik. Ik was knap, heel jong en heel dun, een soort punk Twiggy. Ik werd een mascotte die hij maandenlang overal mee naartoe nam. Hij was toen echt de meest charmante en happening guy van de stad, maar tegelijkertijd ook een bad boy. Toen ik punk werd, mocht hij bijvoorbeeld al lang de Paradiso niet meer in.

Advertentie

Waarom?

Hij had een keer een ongelofelijke hoeveelheid olifantenstront door de Paradiso rondgesmeten voor een kunstproject. In ieder geval, hij ging met alle soorten mensen om en was overal en nergens. We liepen door de stad en voordat ik het wist had hij weer een politiewagen helemaal onder getagd, of zat hij weer vast. Hij nam me echt mee in zijn wereld.

Wat voor wereld was dat?

We kwamen echt op de meest bizarre plekken, en we gingen om met de raarste mensen. Ik kwam terecht in aftandse, donkere kamertjes waar hele enge nichten rondzwierven, van wie hij geld aftroggelde voor zijn spuitbussen, en voor zijn dope natuurlijk. Aan die dope mocht ik niet komen. Wiet en zo nu en dan wat speed was prima, maar hij zou me wat aandoen als ik net als hem aan de heroïne zou gaan.

Waarom denk je eigenlijk dat hij de drang had om alles onder te taggen en niet gewoon kunst ging maken in een gekraakt galerietje?

Dat deed hij ook, maar het taggen was aan de ene kant gewoon rebels, maar het was ook een schreeuw om aandacht, die we niet van onze ouders kregen. Het was een fuck you naar iedereen. Hij kickte ook op de aandacht, wat natuurlijk sowieso vaak het geval is bij kunstenaars, en bij graffiti al helemaal. Hij was er ook zo retegoed en snel in.

Ik heb ergens gelezen dat hij geobsedeerd was door de dood, denk je dat hij als jonge kunstenaar wilde sterven?

Alle punkers waren geobsedeerd door de dood, maar dit was een stom ongeluk. Hij is gewoon te high geworden en toen gaan slapen, waardoor hij in zijn eigen kots stikte.

Advertentie

Je klinkt erg zeker.

Ik kwam hem een maand voordat het gebeurde tegen in de tram. Het was toen al een tijdje 'uit' en ik was naar Londen gegaan om nog dieper in de punk-scene te raken. Hij vertelde me dat hij net was aangenomen op het Rietveld. De krijttekening van Juliana, die nu in het Amsterdam Museum hangt, was zijn toelatingsproject. Ik heb hem zelden zo blij gezien. Hij zou eindelijk echt kunstenaar worden en zijn vaardigheden verbeteren. Dus nee, niemand gaat mij ervan overtuigen dat hij het zo gewild had.

Wat denk je dat er van hem terecht was gekomen als hij nog had geleefd?

Dat weet ik niet. Hij was sowieso nog groter en bekender geweest. Misschien was hij iemand die zo nu en dan drugs deed om inspiratie te krijgen, maar misschien was hij ook helemaal gestopt en burgerlijk geworden zoals veel oude punkers. Ik weet in elk geval zeker dat we nog hele goede vrienden zouden zijn. We hadden een bijzondere band.

Dankjewel voor je verhaal, Louise.

Het werk van Dr. Rat (en andere graffitigrootheden) is nu te bezichtigen in het Amsterdam Museum. Met een ADE Card is de expositie gratis.