Eindelijk is er een documentaire over de bloeiende ballroomscene van nu

Jack Mizrahi, Sara Jordenö en Twiggy Pucci Garcon (Foto door Maxwell Schiano/RBMA)

Voguen is anders dan alle andere soorten dans, vooral door het contrast: zachte, vloeiende twirls tegenover hardere stoten, dips en death drops. Het ijzersterke gemeenschapsgevoel is duidelijk wat de ballroomscene boven water heeft weten te houden de afgelopen vijf decennia in de underground van New York. Voor de toeschouwers die onbekend zijn met ballroom kan een voguebal doen denken aan een glamoureuze affaire – glanzende pruiken, glittermake-up en kleurrijke en volumineuze zelfgemaakte jurken die de vloer aanvegen met de geïmproviseerde dansvloer.

Wat veel buitenstaanders waarschijnlijk niet weten is dat vogue meer is dan een vorm van expressie voor getinte LGBTQ-jongeren, waar de meerderheid van de performers uit bestaat. Wanneer voguers de dansvloer betreden om te dansen, verkopen ze hun ware zelf – een unieke identiteit die in onze heteronormatieve wereld niet wordt begrepen of geaccepteerd. Op zo'n avond voguen strijden de dansers om zich te bevrijden van de vaak harde realiteit van hun eigen leven.

De documentaire Kiki van de Zweedse filmmaker Sara Jordenö en LGBTQ-activiste Twiggy Pucci Garçon heeft deze kant van ballroom weten vast te leggen. Hoewel de documentaire van Jennie Livington Paris is Burning uit 1990 voor het eerst de ellende van Latino LGBTQ-jongeren in New York liet zien, laat Kiki de verontrustende realiteit van nu zien; en er is niet veel veranderd voor jonge voguers.

Kiki kijkt naar de kiki-scene, een subgroep binnen de grotere ballroomgemeenschap. De scene bestaat uit een generatie van homoseksuele jongeren die op hun eigen manier concurreren met de status-quo, net als hun voorgangers. De film verweeft de verhalen van de verschillende hoofdpersonages die zonder enige terughoudendheid vertellen over hoe het is om dakloos te zijn, en over homofobie en hun geaardheid in een stad die vaak meedogenloos is.

Divo, een hoogopgeleide voguer, is in de ballroomscene gestapt om met zijn homoseksuele identiteit om te kunnen gaan, en met het feit dat hij in het verleden is misbruikt. Gia Marie Love, een transvrouw en beschermer van de transjeugd met een kleurtje, brengt de verschillende klassen binnen de grotere LGBTQ-gemeenschap aan het licht. Hoewel de film voorzien is van een evenwichtige kijk op het leven van gekleurde LGBTQ-jongeren in New York, had ik na afloop nog steeds een hoop vragen. Ik sprak met regisseur Sara en co-writer Twiggy over wat voor indruk Kiki op mij maakte.

THUMP: Sara, je komt uit Zweden. De afstand tussen Zweden en de ballroomscene in New York is behoorlijk groot. Hoe kwamen jullie terecht bij de kiki-scene?
Sara Jordenö: Ik woon al veertien jaar in New York maar wist nog helemaal niets van de kiki-scene. Het enige wat ik wist van de ballroomcultuur, had ik geleerd van Judith Butler en queertheorie. Ik kende de documentaire Paris is Burning wel al.

Ik werd aangetrokken door deze ontzettend energieke en expressieve mensen – Twiggy en Chi Chi en nog een paar anderen. Toen ze erachter kwamen dat ik een maker was hebben ze me gevraagd of we samen een project konden opzetten. Het was voor mij als filmmaker een grote eer. Ik kwam er al snel achter dat het platform dat Twiggy en andere mensen binnen de scene hadden gecreëerd, van groot belang is. Ik wist dat ik al mijn skills zou moeten inzetten om een film te maken die de scene tot zijn recht zou laten komen. Uiteindelijk hebben we samen de film geschreven.

Twiggy, wat vond je van Sara's intenties en wat betekent deze film voor de gemeenschap?
Twiggy Pucci Garçon: Zoals Sara al zei, wij hebben haar benaderd om een project te starten. We hadden niet verwacht dat het een documentaire zou worden. De intentie was dat we samen iets moois wilden maken dat we aan de wereld konden presenteren.

Sara, er is een scène waarin Gia Marie Love, een transvrouw en een van de hoofdpersonages, uitvalt tegen een jongetje dat haar beledigt terwijl ze met jullie over straat loopt. Het is een heel heftig moment. Hoe was het om op film vast te leggen hoe expliciete homofobie eruitziet?
Sara: Het was voor ons allemaal onwijs ongemakkelijk, maar ik had het gevoel dat het belangrijk was om te laten zien wat voor strijd de personages elke dag weer moeten voeren in de buitenwereld. De constante dreiging van aanvallen, zowel verbaal als fysiek. Als je de strijd niet inziet, dan begrijp je hun balllroomkunst en -performances ook niet. Je ziet ze hun vrouwelijkheid uiten in een mannelijk of translichaam en je hebt er geen idee van hoe gevaarlijk het kan zijn voor deze mensen. Dat is waarom hun optredens zo explosief zijn, wat het ook een helende kunstvorm maakt. Dat is wat mij betreft heel belangrijk.

Is Kiki geworden wat jullie ervan verwacht hadden?
Sara: De verhalen die je ziet in de film zijn verhalen van mensen die ons de mogelijkheid gaven om ze een aantal jaar te volgen. Hierdoor konden we echt hun reis vastleggen. Toen we de film voor het eerst bekeken met de gehele cast, was dit voor ons allemaal heel emotioneel. De reis die Twiggy de afgelopen jaren doorstond, is bijvoorbeeld schitterend. Hij worstelt in het begin van de film met zijn leven, maar is toch een leider van de gemeenschap. Nu is hij iemand die uitgenodigd wordt op het Witte Huis. In eerste instantie wilde we helemaal geen film maken over de kiki-wereld, we wilden mensen alleen enthousiasmeren over de scene.

Wat vind je ervan dat ballroom en de kiki-scene zich nu meer in de mainstream bevinden? Maak je je geen zorgen dat men er nu oppervlakkig naar gaat kijken en helemaal niet begrijpt dat er meer is dan alleen maar voguen in een leuk pakje?
Twiggy: Iets wat ik echt heel bijzonder vind aan de ballroom- en kiki-scene is de geweldige structuur: het is beschermd en beschermend tegelijk. Als de kiki-scene groter wordt en dus meer bekend, zijn er een heleboel dingen die de veiligheid nog garanderen. Een van de mooiste dingen aan de film is dat het niet alleen gaat over de performances, niet alleen over de dans en niet alleen over de kostuums. Het gaat echt over de verschillende gevoelens die erover bestaan, dat is iets wat we mensen willen meegeven

De mensen zijn enthousiast over de optredens en de beelden, maar laten we nou eens kijken naar hoe deze voorstellingen tot stand zijn gekomen en waar ze op gebaseerd zijn. Ik zie een verschil tussen de meest bekwame danser die een vorm van voguen toepast en mensen uit de scene die hun gevoel en strijd van het leven erin uiten.

Waar zie je de kiki-scene in de toekomst? Waar hoop je op voor de kids die de scene ingaan als een ontsnapping?
Sara: Ik hoop dat ze naar een plek gaan waar ze tot rust kunnen komen en waar hun interne waarde wordt vergroot. Dat ze alle middelen krijgen die ze nodig hebben, of dat nou iets simpels is als eeen slaapplek of een maaltijd – of iets complex als de carrière waar ze al jaren van dromen.

Twiggy: Ik zou heel graag willen dat ze de erkenning krijgen die ze verdienen. Ik denk dat er nog steeds veel misvattingen bestaan over deze groep.