Twitter zou een veel betere plek zijn zonder agenten

Begin dit jaar schreef ik een lang stuk over hoe de politie zich profileert in de media. De belangrijkste conclusie uit dit stuk is dat de politie met de hulp van influencers, televisieprogramma's en hun eigen kanalen veel meer bezig is met beeldvorming dan je misschien zou denken. Het is een geraffineerde manier van communiceren, waar ongetwijfeld een geslepen media-afdeling achter zit. Maar de afgelopen tijd merk ik dat politieagenten zich daarnaast steeds vaker uitspreken via Twitter en Instagram – op een extreem directe en, voor mijn gevoel, ongefilterde manier. 

Ze delen algemene updates over hun werkzaamheden en dingen als opsporingsberichten en reclamefilmpjes, maar regelmatig ook informatie over zaken en aanhoudingen waarin details worden gedeeld die niet per se nodig zijn, begeleid door beelden die – hoewel ze meestal onherkenbaar en onherleidbaar zijn gemaakt – ik niet hoef te zien en mij het gevoel geven een ongevraagd inkijkje in de problemen van andere mensen te krijgen. 

Volgens het social media-beleid van de politie hebben de accounts drie hoofddoelen: het verbeteren van de politieprestaties, het verhogen van de legitimiteit en het vertrouwen in de politie, en het beter kunnen functioneren als één korps. 

Voor de zakelijke accounts van de politie geldt ook een beroepscode, met regels die hierin zijn opgesteld. Dat zijn deels duidelijke regels als ‘ik ben niet corrupt’ en ‘ik houd mijn kennis en vaardigheden op peil’, maar ook regels die iets minder helder zijn als ‘ik draag bij een positief imago en geef in houding, uiterlijk en gedrag het goede voorbeeld’, ‘ik ga zorgvuldig om met (vertrouwelijke) informatie’ en ‘ik bespreek dilemma’s’. 

Het gaat hier vaker dan eens mis. Regelmatig komen er berichten voorbij van wijkagenten in functie of algemene lokale politieaccounts die zo misplaatst zijn dat je na het lezen het liefst direct je telefoon in de plomp wil mieteren. Zo verandert iets wat onder meer bedoeld is als geheugensteuntje dat de politie altijd voor je klaar staat, in iets irritants wat niets te maken lijkt te hebben met de kernwaarden ‘waakzaam en dienstbaar’.

Laten we wat voorbeelden bespreken. 

Wat we hier zien is een screenshot van een Instagram Story van de politie in Zwolle. Op moment van schrijven heeft het account 18.600 volgers, en bestaat hun feed vooral uit berichten die getuigen oproepen en algemene informatie. Maar wat gebeurt hier nou precies? Iemand ligt te slapen in een park. Op de foto ziet het eruit alsof het klaarlichte dag is, dus de kans dat het gaat om iemand die die een dutje doet na een mimosa te veel bij een stoutmoedig ontbijtje is aanwezig. Maar laten we uitgaan van het ergste geval, namelijk… dat iemand in dit park ligt te slapen omdat hij of zij geen dak boven het hoofd heeft.

Iemand om deze reden wegsturen is op zich al een betwistbare actie, maar de toon waarop dat gebeurt is misschien wel het grootste probleem: er spreekt een vervelend en misplaatst dedain uit. Want waar stuur je deze persoon nou naar toe? En ga je deze persoon, als je hem of haar op die andere plek tegenkomt, opnieuw verzoeken weg te gaan? Dat klinkt als het verplaatsen van het probleem, op een nodeloos lullige manier. Moeten wij nu dankbaar zijn? Een online erehaag vormen? Een .gifje van applaudisserende mensen sturen?

Iets anders dan.

Wijkagent Maurice uit Rotterdam bekeurt een bezorger die over de stoep fietst. Technisch gezien prima, want fietsen op de stoep mag niet, omdat het gevaarlijk is. Maar het feit dat hij vervolgens de tijd neemt om in Comic Sans een bericht te typen waarin hij eerst uitlegt wat het concept Thuisbezorgd inhoudt, om daarna trots te vertellen dat hij niet één maar twéé bekeuringen heeft uitgeschreven, haalt het bloed onder m’n nagels vandaan. Die bezorgers staan onder hartstikke hoge druk om op tijd te zijn en verdienen weinig geld. Dat ze een (of twee) bekeuringen krijgen is al kut, maar dat wijkagent Maurice over hun rug ook nog de held uithangt in Comic Sans, inclusief leuke emoji’s, is iets wat vooral een flinke zucht oplevert. 

Dit is een tweet van Wim Rietveld, die ook wijkagent is in Rotterdam, en qua tweetergernis hier een soort megaklapper slaat. Om te beginnen gooit hij twee zaken op een hoop, namelijk: de ‘wekrondes’ die de politie langs de horecaterrassen rijdt en deze mensen, die zo te zien in een parkeergarage liggen. Dat lijkt me niet hetzelfde, tenzij ze in Rotterdam bars hebben in parkeergelegenheden.

Wat ook opvallend is, is dat er benoemd wordt dat het om ‘EU-migranten’ gaat. Dat is een heel brede term – een tech-miljardair uit Kopenhagen is in principe ook een EU-migrant – maar het werkt in deze context opruiend: als je dit zo verwoordt als deze agent lijkt het erop alsof iedere Europeaan die hierheen komt om te werken eigenlijk alleen elke ochtend de stad bevuilt. 

Ten derde blijkt dat zijn tweet ook een ander duidelijk doel heeft, namelijk: het politieke beleid bekritiseren. In een reactie onder de tweet schrijft hij dat de situatie triest is en een probleem dat al jaren in het centrum speelt, maar waar niets aan gedaan wordt. Het lijkt erop dat hij vindt dat de gemeente er niet genoeg aan doet, en het daarom maar deelt met iedereen op Twitter. Twitter is een goed medium om je onvrede te uiten over beleid, maar doe dat als jezelf en niet als agent. In functie voer je in principe beleid uit, en dit beleid in de baas z’n tijd afvallen lijkt me niet echt professioneel. Zeker niet over de rug van de mensen die daar liggen en er hoogstwaarschijnlijk niet om gevraagd hebben om als voorbeeld gebruikt te worden. 

Agent Rietveld doet hier volgens de wet niets verkeerd, bevestigt Michiel Coops, advocaat gespecialiseerd in media en auteursrecht. “Als je zo’n foto maakt, heb je auteursrecht, en mag jij in beginsel bepalen wat er met de foto gebeurt. De geportretteerde heeft hier niet veel over te zeggen. Een privacybelang zou kunnen spelen, of een commercieel belang, bij gebruik van een portret van een bekend persoon. Maar de geportretteerden in de foto zijn in dit geval onherkenbaar gemaakt, waardoor er nauwelijks rechtsbelang is tot het verbieden van die foto.”

Dat is op zich logisch, maar dat neemt niet weg dat deze agent duidelijk stelling neemt tegen EU-migranten. Zij moeten volgens hem elke dag worden weggestuurd omdat ze slapen, poepen en plassen op horecaterrassen. Valt er dan niets aan te doen als een foto waar jij op staat wordt gebruikt voor een tweet als deze? 

“Als je het gevoel hebt dat jij onrechtmatig wordt gebruikt voor het bevestigen van een frame en daardoor op een verkeerde manier in de media terecht komt, ook al ben je onherkenbaar gemaakt, dan zou je bijvoorbeeld een stichting in het leven roepen om dit tegen te gaan en een belang te creëren. Maar heel sterk is dat niet, want als het feitelijk klopt wat de agent zegt en het niet onnodig grievend is, zal een dergelijke tweet niet snel als onrechtmatig worden bestempeld,” legt Coops uit.

Strafbaar is wat de agenten doen dus niet, maar ik denk wel dat we kunnen concluderen dat het vaak alles behalve professioneel en wenselijk is. Misschien denken bovenstaande politieagenten dat ze met hun berichten 'dilemma's bespreken', maar het probleem is dat ze dat doen op een ongevoelige en haast triomfantelijke toon. De berichtjes lezen daardoor als gepoch over hun werk op straat over de ruggen van mensen (verslaafden, onderbetaalde bezorgers, dakloze werkmigranten) die niet zo makkelijk terug kunnen praten.

Hoe dan ook is het moeilijk voor te stellen dat dit soort berichtjes bijdragen aan een positief imago. Misschien zou de politie moeten heroverwegen of het land echt een betere plek wordt als agenten zoveel details over hun werk delen op het internet. Het lijkt me in ieder geval sterk dat burgers hier veel aan hebben of zich er veiliger door voelen – en dat is uiteindelijk het doel, toch? 

We hebben de politie gevraagd om een reactie op dit stuk, maar (vooralsnog) hebben we die niet ontvangen.