FYI.

This story is over 5 years old.

Muziek

De Amsterdamse housetempels van weleer

RoXY, Elementenstraat, iT, Gashouder en meer - vijfentwintig jaar Mokumse house historie door de ogen van de residents.
Foto: Marco Okhuizen

Amsterdam Dance Event (ADE) staat voor de deur. Voor het zover is, blikken we terug op het rijke verleden van de hoofdstedelijke nacht. Amsterdam speelt al sinds eind jaren tachtig een belangrijke rol in de elektronische muziek. Als thuishaven voor een paar van de beste dj's, producers en clubs ter wereld kreeg het nachtleven van de stad internationale bekend- en beruchtheid als een van Europa's clubscenes. We hebben de meest legendarische nachttempels voor je in kaart gebracht en de residents gevraagd naar hun persoonlijke partymythen en -sagen.

Advertentie

RoXY (1987-1999)

Foto: Dennis Bouman

Op steenworp afstand van Munttoren stond ooit de wieg van de Nederlandse house zoals we die kennen. In de twaalf jaar dat het bestond, heeft RoXY een impact gemaakt die nog steeds voelbaar is in de hedendaagse clubscene. Het is ook de plek waar Isis haar dj carrière begon.

iT (1989-2004)

Foto: Marco Okhuizen

Vlakbij Rembrandtplein – op dezelfde plek waar club AIR nu zit – stond ooit de meest invloedrijke gay disco van Europa. iT was een van de eerste Nederlandse house clubs en was op alle vlakken een wilde en kleurrijke plek. DJ Jean was er jarenlang resident.

 DJ Jean: "Er waren in het begin twee clubs in Amsterdam waar je regelmatig housemuziek kon horen: RoXY en iT. De eerste paar keer dat ik in iT draaide was het helemaal leeg daar. Alleen de eigenaar Manfred Langer en zijn vrienden waren er, die aan het basketballen waren op de dansvloer. Maar uiteindelijk ging het lopen en werd iT de place to be.
De sfeer in de vroege jaren negentig was zo open… alles was mogelijk. De aanwezigheid van al die travestieten en transseksuelen zorgde altijd voor amusante scenes. Toen de losbandigheid in iT in heel Nederland bekend werd en mensen van buiten de stad ernaartoe begonnen te komen, zag je velen van hen aanpappen met wat zij dachten een hete chick- om er later achter te komen dat zij een hij was, nadat ze de hele nacht hadden staan zoenen.
Als dj was het niet alleen mijn taak om voor de muziek te zorgen, maar moest ik de vibe in de breedste zin van het woord beheren. Op gay avonden, als Manfred de sfeer te vunzig vond worden, zei hij: "Tijd voor wat gezelligheid." Dat was mijn aanwijzing om naar boven te gaan en de rookmachine met poppers te vullen. Zoals je je kan voorstellen werd iedereen helemaal gek. Zoiets is ondenkbaar in de hedendaagse clubscene."

Advertentie

Melkweg (1970-…)

Foto: Per

Melkweg op de Lijnbaansgracht is een van Amsterdams' oudste poppodia. Het was ook de eerste concertzaal waar housemuziek op reguliere basis geprogrammeerd werd. Dj Per verdient hier de credits voor. Als resident op zaterdag heeft hij Melkweg op de kaart gezet als een locatie voor dancemuziek. 

 Per"Toen ik begon met het introduceren van meer experimentele muziekstijlen als hip hop tijdens mijn wekelijkse zaterdagnacht residentie bij Melkweg waren bezoekers echt not amused. De weerstand tegen deze onbekende geluiden was zo heftig, dat vaste gasten een enquête samenstelden om me te laten ontslaan. Maar gelukkig steunden de programmeurs me en raakte het publiek gewend aan mijn smaak. 
Aan het einde van de jaren tachtig begon ik voornamelijk new beat en acid house te draaien. De enige andere plek waar je dit verder kon horen was RoXY, waar een streng deurbeleid heerste. Melkweg had dit als gesubsidieerde concertzaal niet, dus iedereen die housemuziek leuk vond maar geen onderdeel was van de stadselite kwam bij mijn nacht terecht.
Zoals je je kunt voorstellen, liep dit volledig uit de hand toen house explodeerde in '88/'89. In plaats van mensen die me wegstemden, waren er opeens vierhonderd krankzinnige ravers die al 'Per, Per, Per!' scandeerden voordat het bandje die avond klaar was met spelen. Melkweg was ook de eerste Amsterdamse plek waar iedereen, inclusief de clubbers uit de arbeidersklasse, naar de hardere housestijlen konden luisteren. Het was ook de allereerste plek waar het woord gabber werd geassocieerd met hardcore."

Advertentie

Paradiso (1968-…)

Foto: Ali Mousavi

Paradiso, dat vlakbij Leidseplein ligt, wordt vaak De Poptempel genoemd. Alle grote bands hebben de afgelopen veertig jaar in dit gemodificeerde kerkgebouw gestaan. Quazars' Gert van Veen was de eerste die daar een reguliere house-avond organiseerde, na een legendarisch eerste optreden in 1991. 

Elementenstraat (1991-1992, dit jaar heropend als The Warehouse)

Ergens in de buurt van het Westelijk havengebied – dit jaar heropend als Warehouse – ligt een van Neerlands eerste hardcore locaties. Multigroove's Elementenstraat warehouse was geen officiële club, maar was wel essentieel in de ontwikkeling van de hardere dancestijlen in Nederland. De politie overviel de plek op brute wijze na anderhalf jaar, de enige nacht waarop resident Dano zich had ziek gemeld. 

Dano: "Multigroove was een geweldige organisatie om voor te draaien. Ze kwamen altijd met de gekste illegale locaties: zoek verlaten warehouses en neem ze over. Dat is precies wat er gebeurde met de Focus hangar op Elementenstraat, wat het podium zou worden voor anderhalf jaar de gekste feesten die ik ooit heb gezien. 
De plek was geweldig, omdat er ruimte was om te experimenteren. Je kon een langzame plaat opzetten die in het midden extreem snel werd, en het publiek ging nog steeds uit z'n dak. Elementenstraat was de eerste plek waar sommige van ons begonnen om housemuziek in de derde versnelling te draaien, wat de weg vrijmaakte voor wat later hardcore en terror werd.
Natuurlijk werd er veel drugs gedeald, waardoor de politie dacht dat we een soort van criminele organisatie waren. Ze waren een grote undercover operatie aan het uitvoeren, met de codenaam 'operatie paardenstaart' (omdat de meeste Multigroove jongens lang haar hadden). De enige nacht dat ik me ziek had gemeld en Flamman en Abraxas Fierce Ruling Diva had gevraagd om in te vallen, werd de plek overvallen door ongeveer tweehonderd ME'ers. Zelfs de dj's werden gearresteerd met zakken over hun hoofd… alleen omdat ze plezier aan het maken waren."

Advertentie

Mazzo (1983-2004)

Foto: Huybert van der Stadt

Tot aan de sluiting in 2004, hield de Mazzo op de Rozengracht het record voor de oudste club van Amsterdam. Wat begon als de soort plek waar je bandleden van Depeche Mode, The Cure en U2 kon spotten, werd in de jaren negentig rauw en techno. Bart Skils herinnert zich de club als buitengewoon – net als de uitsmijters. 

Bart Skils"Mazzo was jarenlang een geweldige club. Van meet af aan, toen groepen als Public Enemy er optraden, stond het bekend als de belangrijkste underground club van Amsterdam. Toen ik daar in de jaren negentig begon met uitgaan, was het de plek waar je hardere techno kon horen. Later organiseerde ik daar mijn eigen donderdagavonden onder de naam Voltt.
Op een gegeven moment – het moet 2002 geweest zijn – besloot Mazzo te stoppen met techno omdat ze dachten dat 'zwarte muziek' beter publiek zou trekken. Dat was naar mijn mening echt het begin van het einde. Van de een op de andere week was de omslag gemaakt, maar niet voordat we een laatste legendarisch feest gaven.
's Ochtends kwam er een vermoeide en geprikkelde bouncer binnen om het geluid uit te zetten. Hij trok ruw de naald van de plaat af. Wat hij niet wist, was dat mijn mixer voorzien was van een sample functie. Dus toen de muziek maar door bleef gaan, werd hij helemaal gek en begon hij mensen te slaan. In de Mazzo gebeurde dat soort gekke dingen. De bouncers waren slecht nieuws. Maar ze waren zo eng, dat zelfs het management niets tegen ze in durfde te brengen."

Advertentie

Gashouder (1993-…)

Foto: Dennis Bouman

De Gashouder was cruciaal voor de Amsterdamse technoscene. Letterlijk gebouwd als gashouder in de negentiende eeuw, ademen de muren van deze immense ronde constructie techno. Hij verwierf eind jaren negentig bekendheid als een feestlocatie, toen hier de eerste Awakenings evenementen gehouden werden. Sindsdien zijn er veel memorabele technofeesten geweest, waarvan Eric de Man zich eentje in het bijzonder herinnert. 

Eric de Man: "De Gashouder heeft dat grote rave gevoel. Op de een of andere manier raak je daarbinnen altijd verdwaald, terwijl het een perfect ronde constructie is. Aan het einde van de jaren negentig had je bepaalde plekken waar de geluidsgolven van de muur afkaatsten, waardoor er een wazige kakofonie van beats en drumgeluiden ontstond. En dan ging de rookmachine aan, ppssshhht! En net als je dacht dat je jezelf en al je vrienden kwijt was, kwam je erachter dat ze gewoon naast je stonden.
De Gashouder is een van de belangrijkste technolocaties ter wereld. Als je iets in die muziekstijl doet, is daar spelen het toppunt. Ik herinner me de avond dat ik moest afsluiten na Jeff Mills. Hij had een set monitor speakers besteld die normaal gesproken een hele club van geluid zouden voorzien. Het geluid was zo hard, het was angstaanjagend. Maar het publiek was extreem energiek – zo waren de meeste ravers in die dagen. 
Het is grappig dat op de enige foto die van dit speciale optreden is overgebleven vijfduizend mensen uit hun dak gaan, maar dat er één gast op de eerste rij met een neongroen shirt op zijn horloge kijkt, waarschijnlijk tegen zichzelf zeggend: 'Mijn God, hoe lang gaat deze ellende nog door?!'"

Advertentie

11 (2004-2008)

Foto: Merlijn Hoek 

Toen 11 zijn deuren opende had het Amsterdamse nachtleven echt iets fris nodig. Het restaurant slash club op de elfde verdieping van het oude postkantoorgebouw een plek bood aan een nieuwe generatie muzikanten en clubbers. Dit was de plek waar het Nederlandse minimalisme zou floreren. Maar ook de wieg van de electro geluiden, gedraaid door Joost van Bellen. 

Joost van Bellen: "11 was de eerste club in Amsterdam die gevestigd was in een naoorlogs industrieel gebouw met zeer weinig middelen. Voorheen moesten clubs altijd mooi zijn. Maar in 11 was het merendeel van het decor zijn rauwe zelf gelaten, wat het een bijna Berlijns industrieel gevoel gaf. De meeste mensen dachten toentertijd dat het nachtleven voorbij was nadat RoXY, iT en Mazzo gesloten waren. Maar 11 bewees hun ongelijk.
Wat me het meeste bijstaat van onze maandelijkse Rauw avonden is de synergie van de muziek, de grote visuele schermen, het uitzicht op de stad en het gonzen van het publiek. De rommelige omgeving van 11 was een perfecte setting voor bands als Whitey, die rock 'n roll met het elektronische lieten versmelten. Maar het meest bijzondere moment was toen DJ's Are Not Rockstars aan het spelen waren en een gigantische onweersbui buiten kortsluiting in de club veroorzaakte. Het enige wat nog werkte was de geluidsinstallatie, dus de dj's bleven maar doorgaan met draaien. Het voortdurende onweer verschafte de beste lichtshow die je je kan voorstellen. 
Ja, het was een geweldige plek en tijd, maar de tijden zijn veranderd. De Bush regering en de oorlog in Irak vroegen om een bepaalde edginess. Maar de hedendaagse crisis roept om meer warmte – geen stagediving meer, maar groepsknuffels en menselijke pyramides!"

--
Paradiso, Melkweg, Gashouder en Elementenstraat (nu The Warehouse) zijn nog steeds open. De volgende keer dat je een van die locaties bezoekt, zeg dan even een weesgegroetje voor alle ravers die er voor je hebben gedanst.  --
Volg THUMP op Facebook en Twitter