Het verhaal achter FruityLoops: hoe een werknemer van een Belgisch pornobedrijf de muziekwereld veranderde

In de diepe krochten van YouTube schuilt een nogal standaard instructiefilmpje van Soulja Boy, die gekleed in een veel te groot wit shirt en met gouden juwelen om door zijn studio wandelt terwijl hij een goedkope microfoon en een klein MIDI-keyboard laat zien. De rapper met de babyface vertelt dat al zijn grote hits, inclusief die knaller Crank Dat, eigenlijk gemaakt werden op zijn laptop, met demoversies van bepaalde software. “Crank Dat heb ik in tien minuten gemaakt en iedereen weet dat ik er ongeveer tien miljoen dollar aan over heb gehouden.” Alleen al doordat hij het heeft over een ‘demoversie’ weten de meeste millennials over welke software het gaat. Het was de toegankelijkheid van de populaire beatmaking-software FruityLoops die een hele generatie wannabe Kanye’s aantrok in de vroege jaren nul. Met één klik op file-sharing-applicaties als Napster of Kazaa hadden we toegang tot een uitgebreide databank vol muziek en samples. Je hoefde geen instrument of MPC te kopen, je hoefde geen noten te kunnen lezen. Alles wat je moest doen was kleurrijke geluidsblokjes naar elkaar slepen om composities te creëren. Het was makkelijk in gebruik en een mooi startpunt voor iedereen met muzikale ambities.

“Veel mensen zeiden tegen me: ‘Gast, jij hebt het mogelijk gemaakt om iets te doen dat binnen mijn budget past,” vertelde producer 9th Wonder me aan de telefoon. 9th Wonder gebruikte FruityLoops al vanaf het begin voor onder andere Little Brother en Jay Z. FruityLoops was goedkoop, had een duidelijke interface en dat het om software in plaats van hardware ging, maakte het aantrekkelijk voor veel gebruikers, maar dat was ook een puntje van kritiek.

Door de video van Soulja Boy uit 2009 kreeg de rapper veel shit over zich heen wat betreft de eenvoud van zijn muziek, die ondertussen wel miljoenen keren werd gedownload. Soulja Boy werd aan één stuk door beledigd – Ice-T noemde hem zelfs de killer van hiphop. Maar dat gaf Soulja alleen maar een dikke huid. De video is niet zijn manier om zijn excuses aan te bieden, hij gebruikt het als een verklaring om trots toe te geven dat hij inderdaad beats op zijn computer maakt, in slechts tien minuten met een programma waar hij niet eens voor heeft betaald. Hij zet de kers op de taart door te zeggen dat het uiteindelijk allemaal hits werden.

“Ik had geen geld om beats van andere producers te kopen,” vertelde hij me onlangs. Zes jaar later gebruikt hij nog steeds FruityLoops, nu heet het FL Studio, en die tien minuten zijn er ondertussen vijf geworden. “Ik had geen andere keuze dan het zelf te doen,” zei hij. “Ik maakte beats als ik thuis kwam van school. Ik denk dat ik er meer dan 150 in een paar maanden heb gemaakt.” Eén daarvan werd een nummer één hit in Amerika, en ik kreeg een groot platencontract.

Soulja Boys verhaal over FL en hoe het hem tot een ster maakte, is niet uniek. Namen zoals Hit-Boy, Metro Boomin, Young Chop en Hudson Mohawke delen hetzelfde verhaal: evolueren van hobbyist naar producer van artiesten als Drake en Kanye West. Alleen al om die reden kan het programma gezien worden als een broedkamer voor nieuwe popmuziek. In de afgelopen vijftien jaar fungeerde het als een oefenveldje voor producers in spe, omdat het zo makkelijk in gebruik was. Maar de invloed van FruityLoop gaat verder dan het talent dat het heeft voortgebracht: sinds de release in de late jaren negentig heeft FruityLoop de sound van verschillende genres beïnvloed: van hiphop tot electronica, tot de mainstreampop waar die genres uiteindelijk in zijn beland.

Vooral de unieke set-sequencer (die kleine gekleurde blokjes op de interface) hielpen beatmakers uit het zuiden om de trap sound te maken die je nu overal hoort. De sequencer leidde tot de geboorte van de rollende hihats (dat effect van de digitale cymbalen die tussen achtste en zestiende noten switchen en zo een rollend effect creëren) die producers als Lex Luger gebruikten om het genre te definiëren. Die hi-hat is nu overal te horen, het werd een standaard bouwsteen voor verschillende hiphopsubgenres (zoals Chicago drill) en vond zijn plek in muziek van Justin Bieber, The Weeknd en Miley Cyrus. En dan hebben we het niet over vaste trap-waardes in de scene van Gucci Mane, Chief Keef en Future.

De producers achter deze artiesten dragen het gebruik van FL uit met trots. Sonny Digital uit Atlanta bijvoorbeeld is niet bang om toe te geven dat de grootste hits die op zijn cv staan – onder andere Future’s Same Damn Time, 2 Chainz en Kanye’s Birthday Song en iLoveMakonnens Tuesday – met het programma gemaakt werden.
Ook hij downloadde een gekraakte versie om de mogelijkheden te ontdekken voor hij het echt kocht. Nu houdt hij er volledig aan vast, ondanks dat hij alles kan kopen wat hij wil. In zijn ogen heeft FL hem zowat alles geleerd wat hij weet over muziek.

“Het opende zo veel deuren voor mij,” legt hij uit. “Dat was een heel nieuwe doorbraak voor ons.” Hij noemt het programma ook “geschikt voor alle leeftijden” omdat iedereen, ongeacht ervaring, het kan gebruiken om iets speciaals te maken. Roc Nation’s Jahlil Beats deelt dat gevoel. Toen ik hem sprak over FL was hij in de studio de software aan het gebruiken als voorbereiding op een show met Skrillex dat weekend. Net als Soulja kickt hij vooral op het feit dat je een beat in een kwartier kan maken.

“Je kan alle instrumenten in een keer samengooien, met een enkele klik,” zegt hij. Jahlils vader was een van de eerste die hem kennis liet maken met FL. Dat was ook een gekraakte versie. Nu gebruikt hij versie tien – je kan tot versie twaalf gaan – om instrumentals te maken voor Meek Mill en Drake’s Amen, en Bobby Schmurda’s Hot Boy. Voor zowel Jahlil als Sonny is FL een middel om hits mee te maken, ook al was het daar oorspronkelijk niet voor bedoeld.

Didier ‘Gol’ Dambrin, de Belgisch-Franse maker van het programma, is de eerste om dat toe te geven. Voor hem begon het als een projectje erbij, terwijl hij werkte voor het Nederlands-Belgische Image-Line dat adult games maakt zoals Porntris. FL moest een simpele applicatie worden om MIMI-loops te maken die ook visueel aantrekkelijk waren. Het moest vooral leuk zijn, simpel, en niet veel meer dan dat. “In het begin was het niet echt serieus,” zegt hij in een mail. “Het was niks vergeleken met wat het vandaag is.”

Gol (een bijnaam die komt van een oude online alias) groeide op in de jaren tachtig en was deel van de eerste generatie die toegang had tot (spel)computers. Hij werd smoorverliefd op de technologie en uiteindelijk ook op coderen, wat hij leerde door een game-tijdschrift dat volledige coderingen van spelletjes publiceerde. Een keer nam hij een code van de arcade-classic Breakout, daarin moest je met een batje een bal tegen Technicolor-blokken meppen, en maakte van de code zijn eigen creatie: het batje veranderde hij in een klein mannetje.

“Dat kleine ventje besturen was geweldig,” vertelt Gol. Op zijn negentiende deed hij mee aan een IBM-programmeerwedstrijd. Daar werd hij ontdekt door Image-Line. Hij werkte aan de pornospellen van het bedrijf, maar werd meer en meer gepassioneerd door zijn MIDI-project. Hij was geen grote muziekfan, maar muziekprogramma’s die eruitzagen en voelden als videospelletjes zoals Rubberduck en Hammerhead, fascineerde hem.

“Ik ben er puur voor mezelf aan begonnen,” zegt hij. “Misschien helpt dat om het simpel te houden voor niet-muzikanten.” De naam was inderdaad een spel op een doos cornflakes (“ik geloof dat producten belachelijke namen moeten hebben”) en de interface was leuk en uitnodigend. “Tuurlijk, de eerste versie ziet er verschrikkelijk lelijk uit, maar dat was het hele internet in 1998,” schrijft Gol terwijl hij een uitleg begint over de beperkingen van het programma.

Volgens de standaarden van de moderne informatiesamenleving is Gol een kluizenaar. Hij weet weinig over de gigantische invloed van het programma en is tevreden dat hij buiten de muziekwereld blijft, ook al heeft Image-Line van FL hun centrale product gemaakt. Er bestaat een facebookfanpagina van hem en in een interview noemt de Franse dj Madeon Gol een “evil genius”. Maar hij blijft gezichtsloos. De enige foto die je online van hem kan vinden is niet eens van hem, maar eentje die fout werd gelabeld.

Als je weet dat Gol zo weinig met muziek bezig is, klinkt het logisch dat hij degene is achter FruityLoops. Dambrin noemde het “een app voor valsspelers”. Hoewel de lay-out vooral simpel moest zijn, gaan de mogelijkheden van FL veel verder dan wat de uitstraling doet vermoeden. Het is als een kladpapier voor ideeën dat je met het programma kan inkleuren.

“Vanaf het moment dat ik het zag, begreep ik het,” zegt Sonny Digital.

De gebruiksvriendelijkheid van FL is essentieel voor het krijgen van ideëen, maar de functionaliteit gaat nog veel dieper. De meeste erkende producers die FL gebruiken zeggen dat het dezelfde mogelijkheden heeft als elke andere hardware of software, en verwerpen hiermee het idee dat het alleen gemaakt is voor de basis. Producers hebben meerdere keren beschreven dat het eigenlijk een digitale versie is van MPC, de sampler waarmee veel hiphop is gemaakt. Voor producers als 9th Wonder bleek het een handige vervanger te zijn: hij keerde zich tot FL nadat hij erin was gefaald aan een MPC te komen (een vriend uit zijn jeugd bood hem er een aan voor 3000 dollar, waarop hij antwoordde: “Bro, onze ouders kennen elkaar.”). Het programma is geliefd bij producers voor de samplemogelijkheden, specifiek doordat het alle mogelijkheden bezit om audiogolven te bewerken (andere software vragen je vaak een apart programma te downloaden hiervoor). 9th was minder bereid dan anderen om positief te spreken over de geluidsontwikkeling van het programma, hij bromde dingen als: “Het is niet de machine, het is de man achter de machine.” Hij wees erop dat hij tegenwoordig meer houdt van de toetsen van de Native Instruments Maschine. Toch sprak hij positief over de “vrijheid” van de software en de manier waarop het zich leent om “snel gemanipuleerd” te worden.

Bepaalde dingen die veel producers tegenwoordig toegeven is dat het absoluut beter is dan de alternatieven. Hoewel FL een hoop geluiden deelt met andere programma’s, inclusief de heftige kicks en de geluiden van de Roland TR-808, geeft de sequencer beatmakers de optie om gemakkelijk lagen te maken van drumlines en hi-hats toe te voegen. Een werkwijze die helpt een trapgeluid te maken en sterke drumlines te leveren, legde Soulja Boy uit. De eerste beat die hij maakte met FruityLoops was 30 Thousand, 100 Million met Lil B.

“Het was dope, maar de 808 was niet hetzelfde,” zei Soulja Boy. Een paar jaar geleden was hij in de studio met Kanye West om voor de MC uit Chicago een remix te maken van het nummer Robocop van zijn album 808s and Heartbreak. Kanye wilde weten hoe Soulja Boy de 808s op zijn nummer zo hard kreeg. “Ik gebruikte FL,” zegt hij. Die remix is nooit uitgebracht, maar volgens hem heeft het de reputatie rond de muziekindustrie van Soulja Boy naar een hoger niveau getild en wordt het vandaag de dag nog steeds naar voren gebracht tijdens gesprekken.

Jahlil Beats heeft een soortgelijk verhaal over No I.D. (die de A&R doet bij het label Def Jam en de mentor is van Kanye West) – terwijl ze in 2012 samen aan het werk waren in de studio, vroeg hij naar zijn hi-hats. Jahlil draaide gewoon zijn laptop om naar de legendarische producer en liet hem zien hoe makkelijk de hats te maken waren op FL. Zo werd de leerling de leraar. “Ik probeerde om hem van Ableton naar FL te krijgen,” zei hij.

Hoewel de mogelijkheden van FL behoorlijk zijn, zou het gek zijn om te negeren wat voor grote rol het pure gemak heeft gespeeld in de populariteit. Dit zit in de originele intentie van het programma, omdat het niet is gecreëerd voor professionele muzikanten, maar meer voor amateuristen: de kids die met een laptop op hun kamer zitten en hun gedachten willen omzetten in ritmes, in de hoop iets waardevols te maken. Soulja Boy, 9th Wonder, Sonny Digital en Jahlil Beats, waren allemaal ooit op dit punt en maakten gebruik van demo’s of illegale downloadversies van het programma. Dambrin merkte op dat de echte betekenis van FL niet in de macht van de makers zit, maar eerder in het werk dat ze produceren. “Voor mij maakt het niet uit of het amateurs of pro’s zijn die het gebruiken. Het enige dat telt is dat sommige mensen geweldige dingen hebben gemaakt met FL.”

Als je wat van die geweldige dingen wil horen, hoef je alleen maar de radio aan te zetten. Hoewel: het is nogal lastig om precies te erkennen welke nummers gemaakt zijn met FL. Je kan de connectie maken als je let op hoe het klinkt. Op het moment van schrijven zijn er tenminste een half dozijn nummers in de Billboard top 25 waar je drumpatronen hoort in een trapnummer, inclusief 679 van Fetty Wap, Jumpman van Drake en Future, Antidote van Travi$ Scott, White Iverson van Post Malone en Don’t van Bryson Tiller; en zelfs de nummers die niet gemaakt zijn met FL zijn tenminste nog beïnlvoed door de werkwijze ervan. Hudson Mohawke, de beatmaker uit Glasgow, zei in een recente aflevering van Red Bull Music Academy: “Als je kijkt naar de actuele top tien, garandeer ik je dat acht daarvan waarschijnlijk zijn gemaakt met FL.”

De software heeft eindelijk de mainstream bereikt. Maar de invloed is belangrijker voor degene die nog niet zijn doorgebroken – beatmakers die FL gebruiken om een frisse sound te ontwikkelen, die iets nieuws op tafel zetten. Net zo simpel als de op sample-gebaseerde beats van 9th die hij maakte aan het begin van 2000, als de steel-drummelodieën van Soulja Boy, als de drill-nummers van Young Chop, en de rake instrumentals die trapproducers nu maken. Meer dan alleen hitjes of shout-outs van beroemde producers is dit het beeld van opwindende creatie en geknutsel. Waarschijnlijk had Dambrin dat in gedachte toen hij begon met het programma. De producers schreven enthousiast aan mij wat er allemaal gebeurde toen ze het programma ontdekte en hoe ze tot een nummer kwamen.