De puinhopen uit Syrië liggen nu als kunst in een galerie in New York

Op straat voor de Louis B. James Gallery in New York is er weinig aan de hand. Een straatmuzikant staat wat reggaemuziek te spelen, mensen lopen langs en er stijgt een vettige geur op uit het pizzakraampje op de hoek. Toch hoef je maar door de zware glazen deuren van de galerie te gaan om terecht te komen in een compleet andere wereld. De galerie is namelijk tot de nok toe gevuld met puin uit Syrië en Turkije, die door de kunstenaar Martin Roth speciaal naar Amerika werd gehaald voor zijn installatie Untitled (Debris).

Eenmaal binnen moet je je een weg banen door een rotsachtig terrein van verwoest steen, gravel en prikkeldraad. Het voelt een beetje alsof je moeizaam door een verlaten bouwplaats aan het stappen bent. Tegelijkertijd zijn alle geluiden van buitenaf opeens verdwenen, omdat ze overstemd worden door het geluid van een zoemende, zachte sirene, die dof tegen de muren afketst. Als je de trap af gaat, naar de kleine ruimte op de benedenverdieping, vind je een plas water van zo’n drie duimen hoog, dat vaag naar aarde ruikt.

Beide ruimtes zijn een plek van verwoesting. Een plek van oorlog. Maar voordat je gedachten te morbide worden, blijkt er in de ruimte ook hoop te bespeuren, in de vorm van een flikering van kleur, en rimpels in het water, die de installatie letterlijk tot leven laten komen. Te midden van het droge puin en wanhoop die het uitstraalt, blijkt namelijk een groep vrolijke parkieten te leven, die Roth bevrijdde uit een asiel in Syrië voor verlaten huisdieren. Naast de parkieten vinden we ook een stel enorme padden rond de plas op de benedenverdieping, die eigenlijk bestemd waren om aan China als voedsel verkocht te worden.

Het chaotische Midden-Oosten blijft, ook al beheerst het dagelijks ons nieuws, vaak voor velen ‘ver weg’ voelen. Roth zocht dan ook naar een manier om het gebied in 'al zijn echtheid’ naar de VS te halen. “We zien ontzettend veel beelden van het gebied voorbijkomen, en toch voelt het nooit helemaal echt. Ik wilde die wereld op een pure manier vertegenwoordigen," vertelt hij The Creators Project. “Het puin van daar naar hier brengen was eigenlijk best simpel. Het gruis hoefde niet eens door de douane, een stuk makkelijker dus dan als een mens het land probeert te verlaten. De enige voorwaarde was dat we het gruis in koffers stopten. Nu het puin hier ligt, gaat het op je schoenen zitten, en breng je het weer mee naar je eigen huis.”

Het puin vormt een fysieke barriere, die je zelf moet doorkruisen. Het zorgt voor een fysieke connectie met een plaats die normaal gesproken nooit zo dichtbij komt. Roth zelf heeft de installatie opgedeeld in verschillende fases. “Het begint in de kelder, in het natte en vochtige land van de padden,” legt hij uit. De padden zijn een losse interpretatie van het fenomeen van de mythe van de kikker in de koken pan: als je een kikker in een pan met heet water gooit, springt hij eruit, maar gooi je hem in koud water, en warm je dat geleidelijk op, dan blijft hij zitten, tot hij uiteindelijk sterft. Roth gebruikt die urban legend als een politieke metafoor: als je mensen geleidelijk aan veranderende omstandigheden blootstelt, doen ze er niks tegen, of kunnen ze dat niet. “Ik speel met de betekenis van die krachtterm,” zegt hij, “maar ik schrijf het einde niet helemaal uit. De kikkers zouden gekookt worden, in China, maar hier niet, als je begrijpt wat ik bedoel.”

“Het volgende level, het droge bed van puin, zie ik als een verwoeste omgeving, als grafheuvels. Maar tegelijkertijd leven er vogels. Zij gebruiken die verwoeste plek als hun thuis. Het geluid werkt daar als verbindende factor.” Terwijl hij een opname van een Syrische vluchteling met een harmonica laat horen, gaat hij verder: “Ik wilde een geluid opnemen, dat bijna klinkt als het geluid van een vlieg, om een connectie met de padden te maken. Het klinkt nu bijna als een soort eeuwig mantra, in mijn oren.”

Roth is gewend om met dieren te werken in zijn installaties. Hij noemt ze zijn medewerkers, en hij zorgt goed voor ze. Als de installatie sluit, zullen de padden naar een vijver van een vriend gaan, terwijl de parkieten in een speciale vrijplaats in het noorden van de stad zullen gaan leven. “Ik laat de dieren symbool staan voor domesticatie,” zegt Roth over de vogels, “maar ik wilde ze ook weer ont-huisdieren: het heeft ze wel twee dagen gekost om weer te leren vliegen, toen ze uit hun kooi kwamen.”

Terwijl het getsjilp van de vogels en het lage gerommel van de padden in de kelder te horen is, besef je dat deze plek eigenlijk juist trilt van energie en leven. De verwoesting lijkt hier minder kil dan op de plaatjes die we op het nieuws zien, en ook minder kil dan de verhalen die Roth mee naar huis bracht. Er zit leven in het puin, een bepaalde hoop. Roth: “Dieren zijn als een spiegel. Het dier toont ons de mens, en het is veel makkelijker om ze die boodschap zelf te laten overbrengen. Zij hebben het onder controle hier.”

Untitled (Debris) is nog tot 18 oktober te zien in de Louis B. James Gallery. Klik hier voor meer informatie.