Waarom zijn de line-ups van alle dancefestivals vrijwel hetzelfde?

Een nieuwe dag en weer een nieuwe golf van festivalaankondigingen; sinds elf uur vanochtend heb ik er alweer drie binnen in mijn inbox. Het lijkt erop dat iedereen die in het bezit is van een paar goede speakers, een krat lauwwarme pils en een paar duizendjes op de bank tegenwoordig een festival kan organiseren.

Of het nou op een grasveld of afgelegen strand, een provinciale parkeerplaats of in een klooster boven op een berg is, elk festival kan je drie dingen garanderen. Allereerst betaal je ruim acht euro voor een burger, terwijl je met jezelf had afgesproken geen cent uit te geven aan belachelijk dure junkfood omdat je thuis je lunchpakketje al had klaargemaakt; ten tweede besteed je veel tijd aan je zorgen maken over de batterij van je telefoon, databereik, het kwijtraken van je vrienden en je portemonnee, of over het laten vallen van je dure burger of je biertje van vijf euro; ten derde kun je je timetable erop gelijk zetten dat je op een gegeven moment Four Tet, Jackmaster, Skream of Four Tet back-to-bak met Caribou kan gaan zien. Hopeloos plof je op je knieën in het gras en schreeuwt het uit: "FESTIVALBOEKERS, WISSEL JE LINE-UPS AF!"

Dit staat je allemaal te wachten, want dit is een internationaal fenomeen. Dezelfde ambachtelijke pizzakraampjes naast dezelfde Jamie Jones Presents Paradise tent die weer naast dezelfde smerige afvalcontainers staan. Het punt is: Vroeger waren festivals een verkenning van wat er binnen de 'clubcultuur' gebeurde. Maar tegenwoordig beleef je festival na festival, die elkaar allemaal kopiëren, waarbij ze vooral als doel lijken te hebben om zoveel mogelijk geld uit je te trekken.

Kijk hier eens naar: is dit een echte line-up voor aankomende zomer?

Ben Klock, Skream, Tom Trago, Nina Kraviz, Carl Craig, Andy C, Adam Beyer, Dixon, Ben UFO, Joy Orbison, Job Jobse, Kerri Chandler, Rodhad, The Black Madonna, Waze & Odyssey, Jackmaster, Heidi, Alan Fitzpatrick, Derrick Carter, Danny Howard, De Sluwe Vos, Hannah Wants, DJ Harvey, Gorgon City, Eats Everything, Lil Louis, Axel Boman, DJ EZ, Erol Alkan, Scuba, Green Velvet, Richy Ahmed, Seth Troxler.

Nee natuurlijk niet. Maar het zou er wel een kunnen zijn, of niet dan? Het zou ergens op het strand bij jou in de buurt kunnen plaatsvinden. Het zou iets kunnen zijn waar we echt heel enthousiast over zouden moeten zijn. En daar zit het probleem.

Voordat we dat probleem verder gaan onderzoeken en met een paar oplossingen komen, bekijken we eerst wat er wordt aangeboden. Laten we bepalen of de line-ups van festivals daadwerkelijk zo veel op elkaar lijken als dat we nu denken.

Wetenschappers, even niet opletten: voor dit onderzoek neem ik tien festivals die in grote lijnen representatief zijn voor het soort evenementen waar de THUMP-lezer enigszins geïnteresseerd in is, en daarna heb ik gekeken op welke van die festivals de namen van dj's meerdere keren opduiken. De festivals in kwestie zijn: Annie Mac Presents, Lost & Found, Dimensions, Gottwood, Dekmantel*, Groovefest, Farr, Found, Lovebox, Parklife, We Are en Weather. Een breed scala dus, en zowel nationaal als internationaal, klein en groot, gericht op underground en juist meer mainstream. Wat we hebben gevonden? Nou ja, wat we dachten dat we zouden vinden: festival line-ups worden steeds eenzijdiger.

Van de tien onderzochte festivals staan de volgende dj's op drie of meer daarvan:

Richy Ahmed, Artwork, Daniel Avery, Barely Legal, Julio Bashmore, Adam Beyer, Bicep, Black Madonna, Blawan, Marcel Dettmann, Dusky, DJ EZ, Heidi, Hunee, Jackmaster, Jasper James, Jamie Jones, Ben Klock, Nina Kraviz, Martinez Brothers, Midland, Monki, Motor City Drum Ensemble, Pender Street Steppers, Preditah, Rødhåd, David Rodigan, Steve Lawler, Special Request, Tama Sumo, B. Traits, Seth Troxler, Patrick Topping, Ricardo Villalobos, Joris Voorn, Ben UFO, Hannah Wants

Hieruit maken wij op dat er wel degelijk een probleem is. Dit is slechts een greep – ga maar naar een willekeurig festival deze zomer en ik garandeer je dat je een paar van deze dj's tegenkomt. Laten we niet vergeten dat dit dj's zijn die in hun eentje vrijwel elke grote club in vrijwel elke grote stad ter wereld kunnen vullen. Dit zie je niet bij andere soorten populaire muziek, en zeker niet bij bands. LCD Soundssystem zal bijvoorbeeld best een paar festivals meepakken deze zomer, maar ze zullen nooit op ieder festival verschijnen alsof het hun plicht is.

Dit is vooral een slechte zaak voor de clubcultuur. Festivals zijn volgens veel betrokkenen de grootste reden dat een hoop clubs de afgelopen jaren hun deuren hebben moeten sluiten. Natuurlijk spelen er ook problemen rond vergunningen – het is toch vooral de impact van festivals en de volkomen logische opkomst van klanten die liever honderd euro betalen om vijftig dj's ergens op een strand te zien, dan twintig euro voor drie dj's in een groezelige club. Voor veel van ons telt een festival als een minivakantie, wat we in deze tijd allemaal zien als mooi meegenomen; zo lang we maar even weg kunnen van ons bureau. We werken de hele week en in het weekend zien we twintig dj's die door het hele land dezelfde sets draaien – als we geluk hebben wisselen ze het af met een back-2-backset.

We kunnen inmiddels twee duidelijke conclusies trekken: ten eerste zijn er te veel festivals, ten tweede zijn er niet genoeg dj's binnen het circuit om ieder festival uniek te maken. Ik pleit heus niet voor een soort utopisch megafestival dat voor iedereen geschikt is, maar het feit dat telkens dezelfde dj's op de line-up verschijnen, suggereert dat we, heel misschien, wel kunnen leven zonder DAT SPANNENDE NIEUWE FESTIVAL. We hebben die eindeloze parade van opwinding niet meer nodig. Wat we nodig hebben, en dit is heel makkelijk te zeggen voor iemand die nog nooit een clubavond of een festival heeft georganiseerd, is een werkelijk andere ervaring. Even realistisch: is dat wel mogelijk? Kan een groepje dj's dat na elkaar platen draait misschien net iets spannender dan telkens dezelfde dj's die na elkaar platen draaien? Zelfs als de setting superidyllisch is? Ik denk het niet.

En dat brengt ons bij deze lastige kwestie van de dj's zelf. Zij zijn niet degene die we de schuld moeten geven. Iedereen wil geld verdienen en als iemand een X bedrag aan cash aanbiedt voor Y minuutjes om te werken in land Z: waarom zouden ze dat dan afslaan? Je zou wel gek zijn. Dus de dj aanvaardt het optreden, wetende dat ze een uur in Italië zullen draaien en daarna gelijk weer in het vliegtuig moeten stappen voor een set in Rotterdam, en daarna Amsterdam, waarbij ze weten dat ze een gigantisch uurloon opstrijken. Ze hoppen van hotel naar hotel omdat ze weten dat het festivalseizoen de tijd is om zakken met geld op te halen, met de wat rustigere wintermaanden op komst. Volkomen oprecht en begrijpelijk. Iedereen heeft geld nodig en de meesten van ons, als we de kans ooit krijgen, zouden hun baan opgeven om te leven als een dj.

Dus wie moeten we wel de schuld geven van het hele probleem? Zijn het de promotors die bereid zijn om elke ouwe gek te boeken die een paar honderdduizend volgers heeft op Twitter en hoog in de ranking staat op een website? Misschien. Toch moeten we ook onszelf de schuld geven. Misschien willen we te veel voor te weinig, en daarom willen we dj's zien die we kennen en goed vinden. Degene die ons niet teleur zullen stellen, degene die ons niet elke vijf minuten naar de bar laten lopen om muntstrip na muntstrip op te hoesten voor zes biertjes. Ook dat is begrijpelijk. Maar verdienen we dan niet meer? Moeten we dan echt steeds weer dezelfde namen voor de vijftiende keer deze zomer hun ding zien doen?

Het is vreemd om te zeggen, vooral na 1500 woorden die totaal het tegenovergestelde vertellen, maar misschien zijn méér festivals wel de oplossing. Maar dan festivals die iets nieuws brengen en risico durven te nemen**. Festivals die niet voortvloeien uit een groot bedrijf dat haar geld in een willekeurig line-up heeft gestoken. Festivals waar mensen echt naartoe willen en niet alleen omdat 'iedereen' erheen gaat.

Ik zie je bij de NDSM. Cool? Jackmaster is om negen en daarna komt Skream. Dat zou ziek zijn, vriend. En dan Ben UFO op de afterparty.

* Voetnoot van de Nederlandse redactie van THUMP: Dit is een vertaling van een artikel gepubliceerd door onze Engelse collega's. Redacteur Josh Baines heeft Dekmantel Festival geselecteerd als een van de tien festival voor zijn 'steekproef'. Vanuit Brits perspectief is die keuze goed te begrijpen vanwege de vele Engelsen die het festival bezoeken en de line-up die deze week werd gelanceerd. Als Nederlandse redactie willen we daar wel wat context aan toevoegen. Dekmantel is nou juist een organisatie waar geen groot moederbedrijf achter zit, die altijd trouw is gebleven aan zijn eigen smaak, die een grote headliner als Joy Orbison al boekte toen deze nog niche was, die elk jaar met de programmering de diepte en verbreding zoekt (vorig jaar met optredens van bijvoorbeeld Manuel Göttsching, Carlos Souffront of Madlib en dit jaar ESG) en bij wie vele andere festivals leentjebuur spelen. ** Het nieuwe festival Strange Sounds from Beyond, is een prachtig voorbeeld van een nieuw initiatief dat wel iets nieuws brengt en risico durft te nemen.