Dansen onder de discobal: ons meest geliefde partysymbool

Je kunt het niet ontkennen: de discobal is ons meest geliefde partysymbool. De reflecterende lichtstralen trekken ieders aandacht en de spiegelbol vertelt je precies waar je moet zijn op de dansvloer. Er is geen betrouwbaarder getuige van de ups en downs in het clubleven dan de discobal. Zoals Tracey Thorn in 1996 al zong in Mirrorball****, een nummer van haar band Everything But The Girl: 'The lovely mirrorball reflected back them all, every triumph, every fight under disco light.'

Maar toch is de oorsprong van de discobal een beetje twijfelachtig. Hoewel-ie vooral populair werd in het discotijdperk, de seventies, is de spiegelbol bijna honderd jaar ouder dan Donna Summers eerste nummer 1-hit. De eerste documentatie komt uit 1897, in een artikel van de Electrical Worker, een tijdschrift voor de elektricien-vakbond in Charlestown in Massachusetts. Het artikel bespreekt het jaarlijkse feest van de bond en de meest opvallende decoraties van die avond. De initialen van de groep (N.B.E.W.) werden verlicht met 'gloeilampen van verschillende kleuren die over de balzaal werden verspreid met gaas', en een ander licht (een koolbooglamp, nu gewild bij steampunk-liefhebbers) scheen op een 'gespiegelde bal'.

Een solarium uit 1912 voor tuberculosepatiënten in het Milwaukee Hospital for the Insane had een discobal (foto via Wisconsin Historical Society).

Volgens archieffoto's verschenen spiegelballen op veel verschillende locaties – vooral op plekken met sociale functies. Bijna dertig jaar nadat de elektriciens een spiegelbol creëerde voor hun feestje, diende Louis B. Woeste een patent in voor een object dat hij de 'myriad reflector' noemde. De Amerikaanse patentaanvraag uit 1924 beschrijft het apparaat als 'een bol, maar elke andere geometrische vorm kan ook gebruikt worden – bij voorkeur hol en het oppervlak is bedekt met een veelheid aan spiegels'.

Na bijna een halve eeuw afwezig te zijn geweest, maakte de discobal zijn grote rentree tijdens het begin van het discotijdperk. De New Yorkse discokoning, dj Nicky Siano, maakte de opleving mee. "Die dingen waren er al heel lang, maar ze werden toen geen discoballen genoemd," vertelt hij aan THUMP. "Ze hadden er geen naam voor. Toen ik in de scene terechtkwam noemden ze het een spiegelbal, omdat disco toen nog niet bekend was."

Als jonge New Yorker werd Siano verliefd op de bloeiende clubcultuur van de vroege jaren zeventig. Een van zijn eerste ontmoetingen met een discobal was op de beroemde heilige discogrond van East Villlage in The Loft, opgericht door David Mancuso. "Ik was net vijftien en het was zo opvallend hoe [de gespiegelde bal] werd gebruikt. De ruimte had geen andere lichten, en wanneer [het licht op de bal] uitging, was het daar pikkedonker."

Siano opende later zijn eigen club, The Gallery, en daar was natuurlijk ook een discobal nodig om te kunnen concurreren met Mancuso. "Ik denk dat de grootste gespiegelde bal in die tijd ongeveer zestig centimeter was, maar dat wilden wij niet, wij wilden een bal van negentig centimeter. Die moesten we speciaal laten maken," zegt Siano. "Ik herinner me nog dat we hem net in The Gallery hadden opgehangen. Mensen begonnen eraan te draaien en uiteindelijk hadden we een speciale motor nodig die je niet op hoefde te winden, zodat we die buiten het bereik van de dansers konden hangen. Mensen sprongen er echter nog steeds naartoe en raakte hem aan."

Siano herinnert zich een tijd waarin een discobal van 120 centimeter tijdens een feest in The Loft op het hoofd viel van een danser (gelukkig was de bal hol), en ook dat de New Yorkse houselegende Larry Levan midden in een set naar de dansvloer liep, met een ladder naar de bal klom en de spiegeltjes van de bal zorgvuldig schoonpoetste. Levan streefde naar perfectie.

De discoscene groeide in steden als Philadelphia, Chicago, Montreal, San Francisco en Parijs, en de bekendheid van de discobal groeide mee. Het is moeilijk om het ontstaan van de discobal aan één stad toe te schrijven, maar door de manier waarop Siano, Levan en Mancuso hun discoballen gebruikte als onderdeel van de zintuiglijke euforie van de discoscene en later de housescene, is het sowieso een belangrijk onderdeel van de vormende jaren van de clubscene.

Het einde van het discotijdperk betekende ook het einde van de glamoureuze jaren zeventig, maar de discobal overleefde en ging gewoon mee de tachtiger jaren in. Hij bleef boven de dansvloer hangen, en ook in de nineties werd-ie voor andere muziekstromingen een belangrijk onderdeel van de scene. Neil Young en Sarah McLachlan hebben beide een album gemaakt met de naam Mirrorball (respectievelijk in 1995 en 1999), en op de beroemde PopMart-tour van U2 in 1997 komt Bono uit een gigantische spiegelcitroen (het fruit dat het succes van zowel de tour als het gerelateerde album symboliseerde).

Na het millennium werden discoballen langzaamaan weer de iconen van het nachtleven. De video van Murder On The Dance Floor*, de hit van Sophie Ellis-Bextor uit 2001, bracht de dansvloervibes van de disco terug. En de titel van Who Da Funks track Shiny Disco Balls* uit 2002 zegt genoeg. Tijdens Madonna's Confessions Tour in 2006 komt ze uit een discobal het podium op terwijl ze haar nummer Future Lovers zingt en een cover van I Feel Love doet, een nummer van Donna Summer en Gorgio Moroder. Kylie Minogue doet op haar X2008-tour hetzelfde kunstje door vanuit een met spiegeltjes beplakte doodskop het podium op te komen, en Justin Timberlake trapt op de cover van FutureSex/LoveSounds uit 2006 een discobal aan gort – een discutabel eerbetoon aan de discobal, die naar het schijnt ook bij hem zeer geliefd is.

Tegenwoordig kun je overal discoballen kopen, maar in het discotijdperk waren ze moeilijker te vinden. In die tijd maakte Omega National Products meer discoballen dan wie ook ter wereld. Het bedrijf uit Louisville in Kentucky maakte zelfs spiegeldecoraties van objecten zoals een Rolls Royce.

"Ons bedrijf begon in het midden van de jaren veertig als een meubelfabrikant, en we begonnen met het maken van discoballen in de fifties," vertelt Omega-veteraan Toni Lehring aan THUMP. "We maakten al spiegels voor art-decomeubels, en toen kwamen zij met het idee om flexibele spiegelbladen te maken die je op alles kon plakken, van prullenbakken tot Kleenexdoosjes – zelfs een aantal Liberace-piano's werden beplakt. Toen werden we benaderd om discoballen te maken."

Lehring zegt dat in de vroege jaren van het bedrijf ongeveer twintig tot dertig jonge vrouwen (vooral tijdens de Tweede Wereldoorlog) verantwoordelijk waren voor de productie van de spiegelballen. De grootte van de bollen verschilde van 5 tot 180 centimeter in diameter. Veel aanvragen waren bedoeld voor attractieparken en jukeboxen, waarbij de ballen onderdeel waren van de attractie. "De danshallen en rolschaatsdisco's kwamen daarna, en wij waren degene die ze maakten," zegt Lehring. "Naarmate de tijd verstreek en de buitenlandse markt ook begon met de productie, begonnen we een deel van de discobalmallen aan andere fabrikanten te verkopen."

Hoewel het bedrijf niet meer de enige speler is in de discoballenbusiness, is het nog steeds een onderdeel van hun productenlijn (samen met wijnrekken en decoratieve gordijnen). Er hangen nog steeds discoballen in de etalages van het gebouw, en ze maken nog steeds flexibel spiegelplaten voor high-profile discoballen, zoals te zien bij de Oscars en de tours van Madonna. Ook krijgt het bedrijf regelmatig verzoeken voor aangepaste discoballen, maar vaak slaan ze deze af – bijvoorbeeld een recent verzoek van een met spiegels bedekte basketbal voor een bar mitswa. De gemeente vroeg het bedrijf zelfs om het huidige record van 's werelds grootste discobal te verslaan, iets wat Louisville, een stad die vooral bekend is om zijn honkbalknuppels, de onwaarschijnlijke wereldhoofdstad van de discobal zou hebben gemaakt. Maar Omega heeft het verzoek om redenen die Lehring niet wil delen afgewezen.

Het record voor de grootste discobal staat nu op naam van de Britse dj, radiopresentator en organisator van Bestival, Rob Da Bank. Samen met discolegende Nile Rodgers sloeg hij de handen ineen om in 2014 de grootste discobal aller tijden te maken. Met 2500 spiegeltegeltjes en een hoogte van drie verdiepingen versloeg de bol de voorgaande recordhouder, eentje die in 2012 werd gepresenteerd in Rusland tijdens een dj-set van Maya Jane Coles.

"We wilden een groot feest creëren voor de enorme finale van het festival op zondag, waar Nile headliner was. We moesten iets verzinnen om het nog specialer te maken," zegt Bank. "We kwam uit bij gasten die gespecialiseerd waren in grote shows voor festivals – dingen zoals honderden bontgekleurde ballonnen – en ze begonnen met ontwerpen." De discobal van Bestival werd opblaasbaar gemaakt – binnen een paar uur was hij drie verdiepingen groot.

We gaan terug naar New York, naar Brooklyn, waar de discobal bij Verboten het centrale middelpunt is van de club. De bal heeft zelfs een naam: Jessica. "Mijn partner Jen en ik zijn van dancemuziek gaan houden door clubs als Twilo, Limelight en Sound Factory – allemaal plekken met bijzondere discoballen," zegt John Perez, mede-eigenaar van Verboten. "Als de dj een van 'onze' nummers draaiden, gingen we direct onder de discobal staan om te dansen. In de woorden van The Dude: they really tie the room together."

Voor Gary Hunt, de man van de verlichting in Verboten, blijft de discobal het middelpunt van zijn werk, ondanks dat hij meer geavanceerde technologie tot zijn beschikking heeft. "Een discobal heeft veel meer persoonlijkheid dan een laser of een LED-lamp," zegt Hunt over Jessica. "Het is ook een van de veiligste hallucinogene effecten ooit gemaakt – waarschijnlijk de reden waarom de discobal al zo lang mee gaat. Jessica is als een stem uit de hemel die mensen vertelt om te dansen en hun problemen te vergeten."

Verboten heeft een aantal mini-discoballen in de grote zaal opgehangen als eerbetoon aan Jeffrey Gamblero, oftewel de beroemde NYC-graffitikunstenaar Korn, een goede vriend van de club die vorig jaar helaas is overleden.

"Ik heb het Disco Ball Universe Project ontwikkeld, waarbij ik zes kleinere discoballen op verschillende plekken in de zaal heb gehangen en elke bal eigen verlichting heeft," zegt Hunt. "Als de ruimte gevuld is met flink wat rook, creëert het een buitenaards gevoel, alsof je drijft op de muziek. Het is heel speciaal om te mee te maken."

Nieuwe trends in de muziek komen en gaan en nieuwe technologieën veranderen de manier waarop lampen worden gebruikt in clubs, maar de technologie van de discobal en haar aanwezigheid is relatief consequent gebleven. Hoe kan zoiets als een discobal in een cultuur die zo snel verschuift zo onaangetast blijven?

Voor bijna iedereen lijkt het antwoord neer te komen op nostalgie. Discoballen herinneren iedereen in clubland aan eenvoudigere tijden, toen muziek nog puur was en het gevoel goed. We voelen de magie wanneer de glimmende spiegels van de discobal onze favoriete club vullen met net genoeg licht om op te kunnen dansen. Het is net zoiets als het zien van een monument tussen wolkenkrabbers – het maakt niet uit wat er om het monument heen wordt gebouwd (of het nou techno is of EDM), je weet dat de discobal er altijd voor je zal zijn.

Blijf schitteren discobal, blijf schitteren.