Xtc-shops zijn het beste wapen tegen drugscriminaliteit in Nederland

Het xtc-probleem in Nederland is ongekend groot. Drugscriminelen maken pillen voor praktisch heel de wereld, het chemisch afval wat daarbij ontstaat dumpen ze met tonnen tegelijk in natuurgebieden en gebruikers lopen gevaar omdat de inhoud van xtc-pillen steeds wisselt. Banken zijn bovendien op grote schaal betrokken bij het witwassen van miljardenwinsten. Dit alles is ook nog eens hartstikke slecht voor het imago van Nederland in het buitenland. Het is onmiskenbaar dat er iets moet gebeuren. 

Wetenschappers van onder meer het Amsterdam UMC en de Open Universiteit staken vorig jaar de koppen bij elkaar en zochten naar een oplossing, een ideaal mdma-beleid. Ze brachten achttien experts bijeen in een zogeheten ‘Denktank mdma-beleid’ die ruim 2500 vragen moesten beantwoorden over verschillende beleidsopties. De conclusie werd vorige week bekend: legale verkoop van xtc is de beste keuze.

Hoe moet dat eruit gaan zien? 
Je kan een pil kopen bij xtc-shops. Een xtc-shop is vergelijkbaar met een apotheek – er staat een verkoper met kennis van zaken achter de balie en er is strenge controle op de kwaliteit van de xtc-pillen. De mdma is gemaakt door een bedrijf of stichting die ervoor zorgt dat elke pil precies dezelfde inhoud heeft. Je mag er één pil kopen als je ouder dan achttien bent. Bij de pillen zit een bijsluiter waarin alle gevaren netjes staan opgesomd. De denktank-onderzoekers zeggen dat legale pillen gelabeld kunnen worden met een heel klein beetje van een geheim en onschadelijk ingrediënt, zodat criminelen de pil niet zomaar kunnen namaken. Op die manier zal de vraag naar illegale mdma dalen, verwachten ze.

Niet alleen de denktank ziet brood in zo’n aanpak. Het onlangs verschenen boek How to Regulate Stimulants: A Practical Guide van Transform, een Britse onderzoeksstichting naar drugsbeleid, raadt ook zo’n plan aan. In het boek staat dat xtc-pillen het best verkocht kunnen worden via gespecialiseerde winkels die onder streng toezicht staan van de overheid. De schrijvers onderstrepen dat het gebruik van xtc dan niet opeens veilig is. Want hoewel mdma tot een van de minder gevaarlijke drugs behoort, kan je er nog altijd aan overlijden. 

Ook lector aan de Politieacademie Pieter Tops en journalist Jan Tromp vinden legalisering van xtc de beste optie. Dit jaar verscheen hun boek Nederland Drugsland over drugscriminaliteit in Nederland. “De nationale overheid moet zich gaan voorbereiden op gecontroleerde vormen van legalisering van drugs, hoezeer de gedachte alleen al sommige politieke partijen tegen de borst zal stuiten,” schrijven ze onder andere in dat boek. 

Waarom is dat niet allang gedaan? 
Niemand durft zich er (nog) aan te branden. Het onderwerp roept een hoop weerstand op, zelfs door partijen die zélf hebben meegedaan aan het onderzoek. Twee experts van de politie lieten NRC vorige week weten dat ze zich niet kunnen vinden in de conclusie. Ook het Trimbos-instituut trekt de handen af van het onderzoeksrapport, terwijl twee medewerkers meewerkten aan het onderzoek. Het instituut laat weten stellige meningen liever over te laten aan politici.

De politie vindt dat het onderzoek niet objectief is verlopen. “De voornaamste reden was de betrokkenheid van een groot deel van de denktank bij het drugsmanifest van D66,” verklaart een woordvoerder aan VICE. In dat drugsmanifest van begin dit jaar verzetten de ondertekenaars zich tegen het criminaliseren van drugs, wat ze partijdig zou maken. Daarnaast zegt de politie geen advies te willen geven over het drugsbeleid. “We hebben uitgelegd hoe drugscriminaliteit in elkaar steekt, feiten gegeven en inzichten vanuit onze expertise en ervaring.”

“Met het proces van het onderzoek was niks mis,” zegt hoogleraar Verslavingskunde Wim van den Brink, een van de onderzoekers. De groep van experts bestond volgens hem uit een brede selectie van mensen met verschillende achtergronden en ideologische voorkeuren. 

De politie valt onder de verantwoordelijkheid van de minister van Justitie en Veiligheid Ferdinand Grapperhaus. En die minister is nou juist fel tegenstander van drugsgebruik. Zo zei de minister in januari op een bijeenkomst over ondermijnende criminaliteit dat hij “nog niet eens wil nadenken” over legalisering. Afgelopen weekend nog liet hij in een interview met WNL weten dat “Nederland het afvoerputje van de wereld dreigt te worden” als we harddrugs zouden legaliseren. Zijn argument: drugsbendes uit Mexico en Colombia zouden zich hier gaan vestigen. 

De minister verwijst daarmee naar de tientallen meth-labs die het afgelopen jaar werden opgerold in Nederland, die door Mexicanen en Colombianen werden opgezet. De methamfetamine wordt uiteindelijk geëxporteerd naar Azië en Australië waar gebruikers de hoofdprijs betalen voor de drugs. Maar meth is natuurlijk heel wat anders dan xtc. 

Verdwijnt ons drugsprobleem met gereguleerde xtc-verkoop? 
Niet helemaal, zegt ook de denktank. Een groot deel van de illegaal geproduceerde xtc-pillen is namelijk bestemd voor pillenslikkers in het buitenland. In die andere landen zijn er nu geen serieuze plannen om mdma te gaan legaliseren. Drugsgebruikers in het buitenland zullen waarschijnlijk blijven proberen om via het darkweb xtc-pillen te kopen die illegaal in Nederland zijn geproduceerd. De denktank is het daarom met Grapperhaus eens dat een harde aanpak van illegale drugslabs zeker nodig blijft.

Er gaan nog altijd enorme hoeveelheden geld om in de georganiseerde drugscriminaliteit. Naar schatting wordt er alleen al met xtc ergens tussen de 500 miljoen en 5 miljard euro verdiend in Nederland. En dan hebben we het nog niet over de opbrengsten van de cocaïnehandel, of de illegale wietteelt. Je kunt dus niet verwachten dat het geld van criminelen ineens verdampt als we legaal xtc-pillen gaan verkopen. 

Daarom is het ook nodig om het witwassen van crimineel vermogen flink aan te pakken. De denktank geeft verschillende adviezen om illegale geldstromen aan te pakken. Zo zouden banken strenger gecontroleerd moeten worden. Ook de risico’s van crypto-valuta’s zoals Bitcoin moeten ingedamd worden. Het zou verboden moeten worden om luxegoederen zoals dure auto’s of boten te kopen met cash geld, en onze overheid moet beter gaan samenwerken met het buitenland om zwart geld op te sporen.

Het is ook nog niet duidelijk wat een ideale hoeveelheid mdma zou zijn in een legale xtc-pil. Het boek How To Regulate Stimulants raadt aan om niet meer dan 150 milligram mdma per keer te verkopen vanwege de gezondheidsrisico’s. Die hoeveelheid zou dan in een verpakking van 5 pillen met 30 milligram mdma verstrekt moeten worden. Zo zouden gebruikers zelf hun dosis kunnen samenstellen. Maar xtc-slikkers zeggen tegen de Global Drug Survey dat ze meestal wat meer mdma slikken: ergens tussen de 150 en 300 milligram. 

De minister zegt dat hij nog zeker acht jaar nodig heeft om onze drugscriminaliteit met de harde hand aan te pakken. Maar voor de experts is het glashelder dat de politiek ook iets anders moet proberen om criminelen de wind uit de zeilen te nemen. De betrokkenen van de denktank hopen dat toekomstige discussies op een rationele en praktische manier gevoerd kunnen worden, zonder al te veel politieke bemoeienis in de onderzoeken over dat beleid. Die aanbeveling doen ook Pieter Tops en Jan Tromp in hun boek Nederland Drugsland. “Laten we van de vraag of drugs al dan niet moeten worden gelegaliseerd vooral geen stammenstrijd maken.”